ҚР-дағы тауар өткізетін және қызмет көрсететін компаниялардың көпшілігі әдеттегі салықтан басқа, қосылған құн салығын (ҚҚС) да төлеуі керек. Ол тауар сатып алынған баға мен оны сатқан баға арасындағы айырма түріндегі сомада есептеледі. Өндірушінің немесе сатушының шығысын өтеу үшін тауар/қызмет құнына салық кіреді. 2025 жылы ҚР-да ҚҚС-ны төлеген кезде алынған ақша мемлекеттік бюджетке жіберіліп, маңызды қажеттіліктерге жұмсалады.
Инвестиция пассив табыс табудың ең кең таралған құралдарының бірі ретінде қарастырылады. Алайда инвестиция салу жөніндегі пікірлер әртүрлі. Біреулер тиімді мәміле жасау үшін тәжірибе мен білім қажет болғандықтан, бұл күрделі процесс деп санайды. Енді біреулер, керісінше, инвестиция салу үшін тек қолданбаны жүктеп алып, активтерді сатып алу жеткілікті дейді. Ендеше, инвестиция салу дегеніміз не екенін қарастырып, Қазақстанда инвестиция салуды қалай бастауға болатынын түсініп көрейік.
Аккредитив – Сатып алушы мен Сатушы арасындағы есеп айырысудың мүмкін болатын тәсiлдерiнiң бiрi. Іс жүзінде бұл Сатып алушының Банкі тарапынан, егер Сатушы тауарды тиеу немесе қызмет көрсету фактісін құжатпен растаса, Сатушыға Сатып алушының есебінен келісілген валютамен белгілі бір соманы төлеу міндеттемесі.
Теңге бойынша пікір және пайым
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің (бұдан әрі – ҚРҰБ) деректері бойынша 2024 жылдың 9 айында АҚШ долларына шаққандағы айырбас бағамы орта есеппен 458,7 теңгені құрады. 2023 жылғы орташа жылдық бағаммен салыстырғанда, 0,5%-ға немесе 2,5 теңгеге өскені байқалады. Өткен жылдың ұқсас кезеңімен (2023 жылдың 9 айы) салыстырғанда, 1,3%-ға немесе 5,8 теңгеге өскені байқалады.
Орташа мәннің салыстырмалы төмен деңгейі валютаға қатысты жыл басындағы қолайлы тенденциялармен түсіндіріледі. Айырбас бағамының динамикасына әсер еткен негізгі фактор – Ұлттық қордың (бұдан әрі – ҰҚ) шетел валютасын сату жөніндегі операциялары. ҰҚ-дан қаражат алу ағымдағы жылдың 8 айының қорытындысы бойынша 2024 жылы жүргізілетін трансферт көлемі 3,6 трлн теңгені құрайды деген 2024 жылғы 3 қыркүйектегі Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болжамының (бұдан әрі – ӘЭДБ) жоспарлы көрсеткіштерінен 300,4 млрд теңгеге асып түсті. Алайда ҚРҰБ Төрағасының 2024 жылғы 11 қыркүйектегі мәлімдемесіне сәйкес ел бюджетінің тапшылығын жабу мақсатына ҰҚ-дан одан әрі қаражат алуға қатысты белгісіздік белең алып отыр, бұл проинфляциялық қысым тәуекелінің өсуіне және мемлекеттің ақша-кредит саясатының тиімділігінің одан әрі төмендеуіне әкеледі.
Демалыстың қай түрін таңдасаңыз да (жағажайда, белсенді демалыс, экскурсия, шопинг), Қазақстан азаматтарына 2024 жылы виза қажет емес елді таңдай аласыз. Ондай елдер өте көп: қазақстандықтар визасыз 43 елге бара алады, және 47 мемлекетке виза қажет, бірақ оны әуежайда тез арада ресімдеп алуға болады.
Қазақстандықтарға виза 2025 жылы қажет емес жиі баратын елдердің тізімімен танысайық.
Желіде “саяхат – төлеген ақшаңызға сізді байытатын жалғыз нәрсе” және “саяхат тегін болса, мені бұдан былай көрмес едіңіздер” деген сияқты авторсыз дәйексөздер жетіп артады. Олардың бір ортақ “кемшілігі” бар: әлемде саяхаттау үшін ақша керек. Кейде тіпті қомақты қаражат қажет. Алайда әлемді туроператорлардың айтқан сомасынан әлдеқайда арзан бағада аралауға да болады.
Үнемді саяхаттап, ыңғайлылық пен әсерден құры қалмауға бола ма?
Белсенді өмір салты – ең басты трендтердің бірі. Біреу спорт залына барса, ал біреу ұзақ серуендейді, ал тағы біреу жүгіргенді ұнатады. Әдеттегі жүгіру – ең қолжетімді әрі пайдалы жаттығулардың бірі.
Жүгірген пайдалы ма? Таңда жүгіруді қалай дұрыс бастауға болады? Нені есте сақтау керек?
TikTok, Facebook, Instagram, Telegram – әлеуметтік желілерді адамдар араласу, фото мен бейне көру құралы ретінде қабылдайды. Алайда бұл бизнесті интернетте дамыту құралы: әлеуметтік желілерде төлемге қабілетті аудитория шоғырланады, брендті дамытуға, клиенттік базаны арттыруға және сатылымды көбейтуге мүмкіндік беретін жарнама алгоритмдер жұмыс істейді.
Бизнесті интернетің қай жерінде жарнамалауға болады? Оны тиімді жасаудың жолы қандай?
Қолма-қол ақшамен жұмыс жүргізетін бизнес үнемі ақшаны банкке жеткізу қажеттілігіне тап болады. Алайда ірі соманы тасымалдау өте қауіпті және мұндай жағдайда инкассаторлық қызмет тасымалданатын қаражаттың сақталуына кепілдік беруге көмектеседі.
Қаржылық тәуекелдермен ұштасқан мәмілені жасасқан кезде (мысалы, үлескерлік құрылыс аясында пәтер сатып алу), эскроу-шот пайдаланылады. Ол форс-мажорлық жағдайда тараптардың мүдделерін қорғауға, ақшаны сақтауға және мәмілеге қатысушылардың теріс пайдалану ықтималдығын төмендетуге арналған. Эскроу-шотты жеке тұлға да, заңды тұлға, ЖК де аша алады.
ҚР Ұлттық банкінің мәліметінше, тек 2024 жылғы қыркүйек айында банк карточкаларын пайдалана отырып, 16,8 трлн теңгеден астам сомаға 1,2 млрд транзакция жасалды. Бірақ бизнес осындай төлемдермен жұмыс істей алуы үшін эквайринг деп аталатын банк қызметін қосу қажет.
Валютаны сату көлемінің өсуі теңгенің шамадан тыс әлсіреуінен қолдайды
Теңге үшін үшінші тоқсан маусымдағы айтарлықтай әлсіреуден кейін бағамның біршама тұрақтануымен басталды. Нәтижесінде шілденің қорытындысы бойынша теңгенің орташа бағамы Ұлттық қордың валюта сату көлемі бойынша операциясының төмендеуі аясында 6,07%-ға әлсіреді. Шілде айының қорытындысы бойынша Ұлттық қордан республикалық бюджетке трансферттерді қамтамасыз ету үшін валюта сату 506 млн долларды және Қазатомпром акциясын сатып алу үшін валюта сату аясында шамамен 984 млн долларды құрады. Тамыз айында Үкіметтің болжамды өтінімдеріне сәйкес Ұлттық қор ұқсас деңгейде 500-600 млн мөлшерінде валюта сатады. Бұл операциялар біздің пікірімізше бағамды шамадан тыс әлсіреуден қолдайды. Бұған дейін атап өткендей, бір доллар үшін 480 теңге деңгейі нарық қатысушылары үшін американдық валютаны сату үшін тартымды болып табылады.
Как физические лица, так и предприниматели могут столкнуться с ситуацией, когда на определённые нужды (например, покупка бытовой техники или приобретение сырья для производства) недостаточно собственных средств. В такой ситуации оптимальное решение — обратиться в банк и оформить кредит. Однако наравне со стандартными кредитными продуктами банки в Казахстане предлагают клиентам такие инструменты, как овердрафт, кредитная линия и кредитный лимит на счёт.
ҚР-да сатып алушы тауар мен көрсетілген қызмет ақысын төлей алуы үшін төлем жасауға арналған шот қажет, оны онлайн режимінде жасаған ыңғайлы әрі жылдам. Бұл – контрагенттер арасында есеп айырысқан кездегі негізгі құжаттардың бірі. Ақшаны сатушының немесе қызмет көрсетушінің шотына аудару оның қаншалықты дұрыс толтырылғанына байланысты болады.
Цифрлық ақша – бұл Қазақстан экономикасын белсенді түрде цифрландырудың қисынды жалғасы. Нәтижесінде 2021 жылы ҚР Ұлттық банкі нарық өкілдерінің, сарапшылар мен халықаралық серіктестердің қатысуымен құрылған «Цифрлық теңге» пилоттық жобасын іске қосты.
Біздің кейіпкеріміз шығармашылық туралы балалық арманды орындап, одан тұрақты бизнес құруға болатынын өз тәжірибесімен дәлелдеді.
ЦентрКредит Банкі қазақстандық кәсіпкерлермен сұхбаттар сериясын жалғастыруда және кезекті роликтің кейіпкері – «Art-Depo Studio» баспаханасының негізін бірлесіп қалаушы Альбина Абузарова.
Өз ісін ашу идеясы Альбина Абузарова мен оның әріптестері бір фирмада жалдамалы жұмысшы болып жұмыс істеген кезде келген еді.
Сол кезде жұмыс істеп тұрған «Мост» галереясы оларға өздерінің қосымша бір үй-жайына – жылытылмайтын, ұзын, тар балконға көшуді ұсынды. Баспахананың жұмысы – көрме дайындау, каталогтар жасау және суретшілермен тығыз ынтымақтастық дәл сол жерде басталды.
Қазақстан кәсіпкерлеріне арналған сұхбаттар топтамасын «АзияЭлитФудГрупп» ЖШС-ның негізін қалаушы Мария Липинскаяның оқиғасы жалғастырады. Компания бүгінде сүт өнімдерінің 50-ден астам түрін (оның ішінде қаймақ, кілегей, сүзбе) шығарады, ал оның штатының елу адамнан асқанына біраз болған.
Бірақ 20 жыл бұрын үлкен өндіріс туралы арман болмаған да еді. Мария табысты бір компанияда жұмыс істеп жүреді, ал өз ісін ашу туралы ойлануына бір жағдай себепші болыпты. Сұхбатымыздың кейіпкері жұмыс істеп жүрген кәсіпорынның иесі қызмет бейінін өзгертуді ұйғарған екен. Бұл өзгерістер Марияны жауапты қадам жасауға, яғни жалдау саласынан кетіп, сүт өнімдерін өндіруге арналған шикізат пен ингредиенттер сататын өз компаниясын ашуына түрткі болады. Нарықта компания бірден беделге ие болады, қарқынды түрде дамып, серіктестер саны артады. Марияға бірлесіп бизнес бастауды ұсынған солардың бірі болған.
Бүгінде Қазақстанда тауар мен қызмет ақысын картамен төлеу үшін әмиянды алудың қажеті жоқ: операцияны телефоннан жүргізуге болады. Бұл – жанаспай ақы төлеу. Ол Apple Pay, Samsung Pay, Google Pay немесе Garmin Pay қосымшаларының көмегімен орындалады.
Инвесторларға арналған негізгі кеңестердің бірі – өзінің жинаған ақшасын көбейту үшін алуан түрлі құралдарды пайдалану. Сондықтан бағалы қағаздар сатып алудан бөлек, алтынды қоса алғанда, асыл металдарға инвестиция салу да сұранысқа ие. Сарапшылардың пікіріне сай, асыл металдар, оның ішінде алтын инвестициялық портфельдің 15 %-ына дейін құрауы мүмкін.
Саяхатқа дұрыстап дайындалу керек, мысалы, барлық құжаттың жиналғанына көз жеткізу керек. Қазақстаннан шығуға тыйым бар-жоғын тексеру де маңызды. Егер сізге шығуға тыйым салынғанын шекарада білсеңіз, демалысыңыз бұзылып, жоспарды жол-жөнекей өзгертуге тура келеді. Бұл туралы алдын ала біліп алған жөн, сонда жағдайды жол жүргенге дейін реттеп, демалыстың рақатына кенелесіз.
Жаз дегеніміз – шағын ғана өмір. Оны көңілді әрі баянды етіп өткізгіміз келеді. Мұндай мүмкіндікті қазақстандық туристік агенттіктер ұсынады: ондаған бағыттың ішінен күш жинап алуға немесе тіпті арманыңызды іске асыруға жол ашатын бағыт міндетті түрде табылады. Сонымен, шілде мен тамызда Қазақстаннан қайда демалуға баруға болады?