Қазақстандағы «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы
2018 жылдан бастап ҚР-да «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы іске асырылуда. Ал 2023 жылы оған түзетулердің бесінші пакеті енгізілді, ол үкіметтің бизнес-қоғамдастықпен тығыз өзара іс-қимылының нәтижесі болды.
Бағдарлама – елдің жаңа сыртқы экономикалық жағдайларға бейімделуінің айғағы. Шетелдік тауарларды сатып алудың орнына үкімет жергілікті бизнесті дамыту және отандық өнім өндіру үшін жағдай жасауға ден қойды. Осы мақсатта 600 миллиард теңге бөлінді. Айтпақшы, бағдарлама алдына үлкен міндеттер қояды: импорт үлесін 15% -ға төмендету және өз өнімін шығаруды 20%-ға ұлғайту.
«Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы «Самұрық-Қазына» инвестициялық қорының қолдауымен іске асырылуда.
Бизнеске арналған шотты онлайн ашу
Бірнеше батырма арқылы қолжетімді мүмкіндіктерді пайдаланыңыз
«Қарапайым заттар экономикасы» деген не?
«Қарапайым заттар экономикасы» - бұл кәсіпкерлерге өз ісін дамыту үшін жеңілдікті кредит алуға мүмкіндік беретін мемлекеттік бағдарлама. Іс жүзінде, бағдарлама бірден екі міндетті қамтиды:
• кәсіпкерлік қызметті ынталандырады және сол арқылы экономиканы қолдайды;
• импортты алмастыру саясатын белсенді түрде іске асырады.
Жоба кез келген тауарлар мен қызметтерге емес, қазақстандықтардың күнделікті сұранысына ие, бірақ жаһандық ауқымда қаржыландыруды қажет етпейтін тауарларға ғана қатысты. Бұл тауарлар мен қызметтер «қарапайым заттар» деген шартты ұғыммен біріктірілген. «Қарапайым заттар экономикасы» аясындағы тауарлар тізіміне киім мен аяқ киім, азық-түлік, құрылыс материалдары кіреді.
Бұл топқа әлеуметтік нысандар - мектептер, балабақшалар және т.б. сияқты маңызды қызметтер де кіреді.
Жеңілдікті кредитті кім ала алады?
Жеңiлдiктi кредит беруге әртүрлi ауқымдағы компаниялар - басым салаларда (өнiм өндiру, өнеркәсiп тауарлары, ауыл шаруашылығы өнiмдерi және т.б.) жұмыс iстейтiн шағын да, iрi де бизнес үмiт арта алады. Алайда компания белгілі бір талаптарға сәйкес келуі тиіс:
• Шағын бизнес. Жеңілдікті кредитті 100-ден кем қызметкер жұмыс істейтін ұйымдар ала алады. Мұндай компанияның бір жылдағы орташа табысы 300 мың АЕК-тен аспауы тиіс (2024 жылы бұл 1,107 млрд теңгеге тең).
• Орта бизнес. Үміткер компаниялардың штатында 250-ден аспайтын қызметкер болуы мүмкін. Олардың жылдық орташа табысы 3 миллион АЕК-тен (11,076 млрд теңге) аспайды.
• Ірі бизнес. Жобаға жылына орташа табысы 3 млн АЕК-тен асатын 250-ден астам жұмыскері бар кәсіпорындар қатыса алады.
Кредит беру шарттары қандай?
Бағдарлама бірден екі бағыт бойынша жұмыс істейді. Біріншіден, кәсіпкерлер ең төменгі мөлшерлемемен кредит рәсімдей алады. Екіншіден, оларға субсидиялау ұсынылады. Басқаша айтқанда, бизнесмен сыйақының бір бөлігін өз бетінше өтейді, ал екіншісін, төленген сомаға тең соманы ол үшін мемлекет төлейді.
Нақты мысал келтірейік. Мәселен, көптеген банктер бизнеске 21,25% мөлшерлемемен кредит беруді ұсынады. Оның 13,25% -ын мемлекет өтейді, ал қалған 8% -ын кәсіпкердің өзі өтейді.
Қарыз қаражатын неге жұмсауға болады?
Қарыз қаражаты бизнестің алдында тұрған міндеттерді тиімді шешуге мүмкіндік береді. Мәселен, кәсіпкер:
- Ақшаны жаңғыртуға, жылжымайтын мүлік немесе жабдықтар сатып алуға, бизнесті кеңейтуге инвестициялау.
- Айналым қаражатын толықтыру, яғни шикізат сатып алу, жеткізушілермен және қызметкерлермен есеп айырысу, салықты төлеу немесе цехты жалға алу.
- Жаңартылатын кредит желісі жағдайында айналым қаражатын толықтыру. Яғни, қарызды өтегеннен кейін кәсіпкер кредитті қайта рәсімдей алады.
Дамушы бизнеске берілетін кредит
Бизнесіңізді тиімді шарттармен дамытыңыз!
Кредит қандай шарттармен беріледі?
Қаржыландырудың жоғарғы лимиті 5 миллиард теңгеден аспауы тиіс, бұл ретте қаржыландыру сомасы Қарыз алушының қажеттілігіне және банктің оның төлем қабілеттілігін талдауына сүйене отырып айқындалады.
Сыйақы мөлшерлемесі бірнеше бөліктерден тұрады: бұл Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген базалық мөлшерлеме + 4,5%. Жоғарыда айтылғандай, кәсіпкер мұндай схема бойынша тек 8% сыйақы төлейді, ал 13,25% сыйақыны мемлекет төлейді.
Субсидиялау 5 жылға есептелген (егер кредит инвестициялық мақсаттарға бағытталса). Ал айналым қаражатын толықтыруға кредит беру кезінде - 3 жылдан аспайды.
Кредит алушыға қандай талаптар қойылады?
Базалық және қосымша талаптарды бөліп көрсетеді.
Негізгі талап бір: кредит қаражатын пайдаланған екі жыл ішінде бизнесмен бизнестің экономикалық көрсеткіштерін жақсартуы тиіс: табысты 10%-ға ұлғайту, сондай-ақ мамандардың жалақысын арттыру немесе қызметкерлер штатын кеңейту қажет.
Сондай-ақ 6 қосымша талап бар:
- кәсіпкерде шығыстар мен табыстар бойынша нақты болжамдары бар бизнес-жоспар болуы тиіс.
- кәсіпкер өз қаражатының кемінде 20%-ын іске салуы тиіс.
- компанияның жалақы бойынша да, салық бойынша да қарызы жоқ.
- 90 күннен асатын кредит бойынша мерзімі өткен төлемдері жоқ.
- кәсіпкер соңғы жыл ішінде кредитті қайта құрылымдаудан өткен жоқ.
- кепіл қарыз қаражаты сомасының 100%-ына тең. Егер кәсіпкерде мұндай сома болмаса, ол кепілдік алу мақсатында «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорына өтініш білдіре алады. (бұл жағдайда кредит сомасы 1 миллиард теңгеден аспауы тиіс).
Субсидия алу кезеңдері
1-қадам. Кәсіпкер банкке өтінім береді.
2-қадам. Банк кәсіпкерге жеңілдікті кредит беруге дайын екенін растайтын жазбаша жауап жолдайды.
3-қадам. Бизнесмен өтінімді «Даму» қорына жібереді. Онлайн режимда екі тәсілмен орындалады - Қордың ресми сайты арқылы немесе Egov.kz электрондық үкімет порталы арқылы.
4-қадам. Қор шешім қабылдағанға дейін күту керек.
5-қадам. Оң шешім қабылданған жағдайда кәсіпкер Қормен де, банкпен де шарт жасасады.
Субсидиялауға кім үміттене алмайды?
Жеңілдікті кредит беруге үміткерлер:
- Акцизделетін тауарлар өндіретін кәсіпкерлер. Ерекшелік - құрамында спирті бар медициналық мақсаттағы тауарлар.
- Кредит бойынша борышы 90 күндік мерзімнен асқан бизнесмендер.
- Кредит ресімделетін банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғалар.
- Мемлекет акцияларының кемінде 50%-ын иеленетін компаниялар, сондай-ақ кредиттік тарихы бұзылған компаниялар.
«Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы - бұл бизнесті дамыту үшін тамаша мүмкіндік. Алайда, кәсіпкерлер бұл жоба қаражатты мақсатты жұмсауды ғана көздейтінін есте сақтауы керек. Бұл кредит ақшасын бизнес-жоспарда көрсетілген тармақтарға ғана жұмсауға болады деген сөз. Оның үстіне барлық шығын жүкқұжаттармен және чектермен расталуы тиіс – бұл тексеру үшін маңызды. Егер бизнесмен ақшаны тиісінше пайдаланбаса, субсидия жойылады. Ал кәсіпкер мемлекетке шығындарын өтеуге тура келеді.
Заңды кәсіпкерлік қызметті жүргізу үшін заңды тұлғаға, оның ішінде ЖШС-ға банктік ағымдағы шот қажет. Ол көптеген қызметке қол жеткізуге мүмкіндік береді: сіз жеткізушілермен есеп айырыса аласыз, қызметкерлердің жалақысын есептей аласыз, өз шоттарыңыздың арасында ақша аударып, салық аудара аласыз және басқа да аударымдар жасай аласыз.
Аяқ нық тұру үшін жаңа бизнес көп еңбек етуі керек: корпоративтік сайт құру, маркетингтік стратегия әзірлеу және жарнамаға қаражат жұмсау. Бұл шаралар әлеуетті тапсырыс берушілерге сіздің компанияңыз туралы білуге мүмкіндік береді. Бірақ мұның басқа да жолы бар: ірі мемлекеттік немесе жеке тапсырыс берушіге тауар сату немесе қызмет көрсету. Бұл артық шығынсыз жылдам әрі тиімді ілгерілеуге кепілдік береді. Дәл осы себептен көптеген бизнесмендер Қазақстанда өз ісін тендерге қатысудан бастайды.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік немесе қысқаша ЖШС – Қазақстан Республикасының аумағында заңды түрде бизнес жүргізуге мүмкіндік беретін кәсіпкерлік қызметтің түрі. ЖШС әртүрлі ауқымдағы бизнес үшін қолайлы – штаты 15 адамға дейінгі шағын компаниядан бастап 250 адамға дейін жұмыс істейтін ірі ұйымға дейін.
Алматыда немесе Қазақстанның басқа қалаларында ЖШС-ны сәтті ашу үшін оның көптеген қыр-сырын білу керек және біз бұл жөнінде осы мақалада айтып береміз.
Қазақстанда ЖШС-ны қалай тіркеуге болады?
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің құрылтайшысы ретінде бір ғана адам емес (ҚР азаматы немесе тұруға ықтиярхаты бар шетелдік немесе тұруға ықтиярхаты жоқ, бірақ бизнес-иммигрант визасы бар шетелдік), сондай-ақ бірыңғай бизнес-идеямен біріктірілген тұлғалар тобы (оның ішінде шетелдік азаматтар) бола алады. Бұл ретте ЖШС-ны тіркеу бірнеше кезеңді қамтитын болады.
Дайындық кезеңі
Ең бірінші қадам – заңды мекенжайды анықтау және болашақ бизнесіңіз үшін атау таңдау. ЖШС заңды мекенжайы құрылтайшының тұрғылықты жері бойынша, сондай-ақ жалға алынған немесе сатып алынған алаңда болуы мүмкін. Сіздің бизнесіңіздің атауы бірегей болуы және бұрыннан тіркелген компанияларды атауын қайталамауы маңызды. Сонымен қатар фирмаңызға атау беріп, тіркеген кезде, атауын қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде көрсету керек екенін ескеру қажет.
Одан кейін сіздің компанияңыздың қандай қызмет түрлерін жүзеге асыратынын түсініп, оларды ЭҚЖЖ бойынша жіктеген жөн.
Тағы бір маңызды қадам – бизнестің қаншалықты ауқымды болатынын анықтау. Сіз кішкентай компания немесе ірі кәсіпорын аша аласыз. Алдағы қызметтің ауқымы жарғылық капиталдың мөлшерін айқындайды. Нөл теңге – бұл тек микробизнеске арналған жарғылық капитал. Орта және ірі бизнеске жататын компаниялардың құрылтайшылары болашақ компанияның шотына кемінде 100 АЕК енгізуі қажет. 2023 жылы ақшалай есептегенде бұл 3 450 000 теңгеге тең.
Салық салудың қандай режимін таңдайтыныңызды да ойластырған жөн.
Құжаттарды дайындау
Бизнесмен (немесе бизнесмендер тобы) осы кезеңде келесі міндеттерді шешеді:
- Құрылтай шартын дайындайды (компанияның негізін қалаушылар екі және одан да көп болған жағдайда қажет).
- Серіктестік ашу туралы шешімді ресімдейді.
- Жарғыны бекітеді. Бұл құжатты стандарт нысандар негізінде немесе жеке тәртіппен әзірлеуге болады, бұл жағдайда заңгердің көмегі қажет болады.
- Электрондық цифрлық қолтаңбаны алады. Егер құрылтайшылар бірнешеу болса, ЭЦҚ компанияның барлық негізін қалаушыларда болуы қажет.
ЖШС тіркеу
ЖШС-ны ҚР-да екі тәсілмен тіркеуге болады – халыққа қызмет көрсету орталығында (ХҚКО) немесе онлайн. Бірінші жағдайда құрылтайшы дайындалған құжаттар жиынтығымен тіркелген жері бойынша ХҚКО-ға баруы тиіс. Өзімен бірге құрылтай шарты және компанияның мекенжайын растайтын құжат болуы қажет. Осыдан кейін өтініш жазу қажет және егер сіздің бизнесіңіз ірі бизнес болса, мемлекеттік баж салығын төлеу қажет.
Онлайн тіркеген кезде, сізге әлдеқайда аз құжат қажет болады, бұл осындай тәсілдің артықшылықтарының бірі. Өтінім терезесінде сканерленген құжаттарды (жарғы, негізін қалаушылардың қолдарының үлгілері бар құжат және жүйенің сұрау салуы бойынша басқа да құжаттар) бекіту жеткілікті. Қалған барлық құжаттар мемлекеттік органдардың базаларынан автоматты режимде «жүктеледі».
Онлайн-тіркеуді толығырақ қарастырайық.
Қазақстанда ЖШС-ны онлайн қалай ашуға болады?
Онлайн-форматта тіркеу уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді, сондықтан көптеген бизнесмендер осы тәсілді белсенді түрде пайдаланады. Ол Egov.kz электрондық үкімет порталы арқылы жүзеге асырылады және бірнеше қарапайым қадамды қамтиды:
Порталда авторизациядан өтіңіз.
1. «Бизнеске» бөліміне өтіп, «Бизнесті тіркеу және дамыту» қойындысын таңдаңыз. Жаңа бетте «Бизнесті тіркеу және жою» тармағын басыңыз.
2. Ашылған қызметтер тізімінде «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу, банктік шот ашу және өзінің еңбек (қызметтік) міндеттерін орындаған кезде жазатайым оқиғалардан жұмыскерді міндетті сақтандыруды ескере отырып олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік тіркеу» санатын таңдаңыз.
3. Беттің оң жақ жоғарғы бөлігінде орналасқан «Қызметті онлайн сұрау» деген қызғылт сары батырманы басыңыз.
4. Бұдан әрі «Заңды тұлғаны мемлекеттік (есептік) тіркеу...» бөлімін белгілеңіз.
5. Ұсынылған нысанға деректерді енгізіңіз (құрылтайшылар, ұйымның орналасуы, ЭҚЖЖ бойынша жіктеу және т.б. туралы ақпарат). Басшы өзінің қазақстандық ЖСН енгізуі керек екеніне назар аударыңыз.
6. Соңғы кезеңде сіз корпоративтік клиент болатын банкті анықтап, сенімді сақтандырушыны таңдау қажет. Осылайша бір порталда компанияны тіркеп, шот ашып, жауапкершілікті сақтандыруға болады. Үш бөлек ұйымға барудың орнына – тінтуірмен небәрі бір-екі батырманы басасыз, бұл процедураны айтарлықтай жеңілдетеді.
7. Баж салығын төлеңіз (ірі кәсіпорынды тіркеген жағдайда ғана).
8. Нысанға ЭЦҚ көмегімен қол қойыңыз. Егер бизнесті құруға бірнеше құрылтайшы қатысса, нысанға әрбір негізін қалаушының (жеке кабинет арқылы) қол қоюы қажет.
Тіркелу бір күннен аспайды. Процедура аяқталғаннан кейін заңды тұлғаның тіркелгені туралы анықтаманы электронды түрде аласыз. Анықтама тегін беріледі.
ЖШС үшін шот ашу
ЖШС-ны тіркеуді аяқтау және коммерциялық қызметті бастау үшін банктік есеп айырысу шотын ашу, сондай-ақ жұмыс беруші ретінде жауапкершілікті сақтандыру үшін сақтандыру компаниясына жүгіну қажет.
Шот ашу үшін компанияның негізін қалаушылар заңды тұлғаны тіркеу туралы куәлікті, жарғыны (түпнұсқасы мен көшірмесін) ұсына отырып, банкке өтініш беруі, сондай-ақ өзімен бірге азаматтық төлқұжаттары болуы қажет.
Сақтандыру компаниясына жарғымен және штаттық кестемен жүгіну керек. Сол жерде, сақтандырушылар офисінде өтініш жазу қажет.
Шетелдік азаматқа Қазақстанда ЖШС-ны тіркеу үшін не қажет?
Шетелдік азамат ҚР-да осындай тіркеу процедурасынан өту арқылы ЖШС аша алады. Алайда компанияның негізін қалаушылар қосымша құжаттарды ұсынуға дайын болуы тиіс. Құжаттама нотариуста куәландырылып, қазақ және орыс тілдеріне аударылатынын ескеріңіз.
Сондай-ақ қосымша өз төлқұжатының көшірмесін дайындап, халыққа қызмет көрсету орталығында немесе Egov.kz порталында онлайн режимінде қазақстандық ЖСН алу қажет. Екінші жағдайда сізге ЭЦҚ бар ҚР азаматына сенімхат қажет болады. Егер серіктестікті Достастыққа (ТМД) кірмейтін елдің азаматы ашса, оған виза қажет болады. Бұл жерде сөз С5 санатындағы бизнес-иммигрант визасы туралы болып отыр, ол 24 айға дейін беріледі.
Бұдан басқа егер шетелдік ЕАЭО мүшесі болып табылмайтын елдің азаматы болса және ол серіктестікті өз бетінше басқаруды жоспарласа, оған уақытша тұруға рұқсат (УТР) қажет болады. Жұмысқа рұқсат та қажет. Екі құжат та ХҚКО-да ресімделеді, бірақ оларды Egov.kz-тен алуға болады.
Егер әңгіме шетелдік заңды тұлға туралы болса, ЖШС-ны онлайн немесе жеке қалай тіркеуге болады?
Бұл жағдайда осы компанияның өтініш берушінің отанында сол елдің заңнамасына сәйкес тіркелгенін растайтын сауда тізілімінен үзінді көшірмені ұсыну қажет. Құжаттарды өз елінде растау керек, ал Қазақстанда оларға апостиль қою немесе заңдастыру керек. Тек ТМД елдерінің бизнесі үшін ғана ерекшелік бар. Достастықтың көрші мемлекеттерінен келген заңды тұлғаларға ЖШС ашу оңай, себебі оларға виза ресімдеп, жұмысқа рұқсат алудың қажеті жоқ.
ЖШС ресімдеу – Қазақстанда бизнес жүргізудің ыңғайлы тәсілі. Компанияны бір адамға емес, бірнеше құрылтайшыға тіркеуге мүмкіндік беретіндіктен мұндай формат жиі таңдалады. Бұған қоса үкімет тек өз елінің азаматтары үшін ғана емес, сондай-ақ шетелдік кәсіпкерлер үшін де серіктестікті тез әрі жеңіл түрде тіркеу үшін қолайлы жағдай жасайды. Серіктестікті ашқан кездегі барлық процедуралар онлайн режимінде қолжетімді, бұл уақыт шығындарын азайтуға мүмкіндік береді
Авторы - Наталья Брославская
Сарапшы - Нургалиева Айжан Толеугазиновна