Жұмыс уақытын тиімді пайдалану, мамандардың еңбек қызметінің ерекшеліктерін ескере отырып, оларға жүктемені оңтайлы бөлу, демалыс уақытын тиімді жоспарлау үшін ҚР-дағы компаниялар өндірістік күнтізбені пайдаланады. Осылайша, 2024 жыл 249 жұмыс күнін қамтиды (бес күн жұмыс істейтіндер үшін), сәйкесінше 117 күн демалыс және мереке күндеріне келеді.
Онлайн-бухгалтерия
Бизнесіңіздің есебін оңай жүргізіңіз!
2024 жылы қазақстандықтар үшін қандай күндердің демалыс және мереке күндері болатынын айлар бойынша қарастырайық.
Қаңтар айындағы мерекелердің көптігіне қарамастан, биылғы жылдың бірінші айында демалатын күндер көп болмады. Жаңа жылдық демалыс екі күнге – 1 және 2 қаңтарға созылды. Рождествода да қосымша мереке болған жоқ: діни мереке жексенбіге келді.
2024 жылғы ақпанға айының күнтізбесінде мерекелік демалыс күндер мүлдем жоқ. Осы айда бұрынғы КСРО елдері Отан қорғаушылар күнін атап өтуде – елімізде ресми мереке 7 мамырға тура келетініне қарамастан, мұндай дәстүр Қазақстанда әлі де сақталған. Бірақ 23 ақпан – әдеттегі жұмыс күні. Сондықтан сенбі және жексенбі күндері ғана қалады – 3 және 4, 10 және 11, 17 және 18, 24 және 25 ақпан күндері, яғни ақпанда барлығы 8 күн демалыс.
Естеріңізге сала кетейік, ақпан айында жеңілдетілген салық режімін таңдаған барлық жеке кәсіпкерлер салық органына декларация тапсыруы керек (15 ақпанға дейін) және салық төлеуі керек (25 ақпанға дейін).
Қазақстанда 2024 жылы наурыз айы мереке күндеріне бай. Осы айда қазақстандықтарды дәстүрлі демалыс және екі мереке күтіп тұр. 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күні жұмаға келеді. Ал көктемгі жаңару мерекесі – Наурыз мейрамы 21 (бейсенбі) – 23 (сенбі) наурыз аралығында өткізіледі. 23 наурыз сенбі болғандықтан, дүйсенбі күні 25 наурызда ел тұрғындарына жұмыс істемейтін тағы бір қосымша күн беріледі.
Күнтізбе бойынша Қазақстанда 2024 жылдың сәуір айында ешқандай мереке жоқ, тек демалыс күндері ғана қалады. 5 күн жұмыс істейтін жұмыскерлер сәуірде 8 күн демала алады: 6 және 7, 13 және 14, 20 және 21, 27 және 28 сәуір.
Өздеріңіз білетіндей, мамыр айы мерекелерге толы және 2024 жылы да солай болмақ.
Сәрсенбіге сәйкес келетін 1 мамырда елімізде Қазақстан халқының бірлігі мемлекеттік мерекесі атап өтіледі.
Сейсенбіге сәйкес келетін 7 мамырда Отан қорғаушылар күні атап өтіледі, ал бір күннен кейін 9 мамыр, бейсенбіде Жеңіс күні атап өтіледі.
Қазақстандықтарға ыңғайлы болу үшін Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі демалыс күнін 2024 жылғы 4 мамыр, сенбіден 2024 жылғы 8 мамыр, сәрсенбіге ауыстыру туралы шешім қабылдады.
Осылайша Қазақстанда қатарынан үш күн: 2024 жылғы 7, 8 және 9 мамырда демалатын болады, 7 мамыр – Отан қорғаушылар күні, 9 мамыр – Жеңіс күні. Бұл кезде 4 мамыр жұмыс күні болады.
Бұл мамыр айында бізде 1, 7 және 9 мамыр – қосымша үш күн демалыс болады дегенді білдіреді.
Қазақстанда жыл сайын маусым айында ресми мереке – Құрбан айт атап өтіледі. 2024 жылы бұл мереке 16 маусым, жексенбіге тура келеді. Келесі күнге ауыстыру жоспарланбаған, демек, дүйсенбі күні 17 маусым – жұмыс күні.
Еске сала кетейік, Құрбан айт ислам мерекесі діни қажылықтың аяқталуын білдіреді. Бұл күн мұсылмандарда Аллаға құлшылық етіп, кешірім сұрауға, мұқтаж жандарға көмек көрсетуге арналған.
Демек, маусым айында 5 күн жұмыс істейтін қазақстандықтарды 10 демалыс күні күтіп тұр.
Күнтізбе бойынша Қазақстанда 2024 жылғы шілдеде демалыс күндерімен қатар мерекелер де бар. Айдың басында – 6 шілдеде Астана күні атап өтіледі. Маңызды мемлекеттік күн сенбіге келетіндіктен, ол ауыстырылады, яғни дүйсенбі күні 8 шілдеде қазақстандықтар демалатын болады. Демек, шілде айында 8 демалыс күніне (5 күн жұмыс істейтіндер үшін) жұмыс емес тағы бір дүйсенбі қосылады.
Тамызда бес күн жұмыс істейтіндер 9 күн демалатын болады, бұл 3 және 4, 10 және 11, 17 және 18, 24 және 25, сондай-ақ 31 тамыз демалыс күндері. Ал қосымша демалыс күн 30 тамызға (жұма) келеді, бұл күні елімізде Конституция күні атап өтіледі.
Тамыз – есептік ай екенін ұмытпаңыз. 25 тамызға дейін жеңілдетілген салық режимінде жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер салық төлеуі тиіс.
Қазақстанда 2024 жылдың қыркүйек айында мереке күндер жоқ, жұмыскерлерді тек сенбі және жексенбі күндер күтеді. Күздің бірінші айында 9 күн демалады.
Қазан айында 8 демалыс күні болады (5 күн жұмыс істейтіндер үшін). Бірақ 2024 жылы Қазақстанда 25 қазан – жұма күні Республика күнін кең көлемде атап өтеді. Демек, бұл күн қосымша демалыс күні болады.
6 күн жұмыс істейтін жұмыскерлер 25 (жұма) және 27 (жексенбі) қазанда демалатындығына назар аударыңыз.
Күздің соңғы айында мереке күндері жоқ, сондықтан демалуға тек демалыс күндері беріледі. 5 күн жұмыс істейтіндер үшін 9 күн демалыс (ал 6 күн жұмыс істейтіндер үшін – 4 күн) болады.
Қыстың бірінші айында қазақстандықтарды жылдың басты мерекесі – Жаңа жыл күтіп тұр. Дегенмен, 31 желтоқсан – әдеттегі жұмыс күні.
Ал 16 желтоқсан (дүйсенбі күні) қазақстандықтар ең басты ұлттық мереке – Тәуелсіздік күнін атап өтеді. Бұл күні ел тұрғындары демалады. Сонымен қатар 5 күн жұмыс істейтіндер үшін 9 стандартты демалыс күні болады. Ал 31 желтоқсан – қалыпты жұмыс күні.
Өндірістік күнтізбе жыл бойына мерекелер мен демалыс күндері туралы түсінік қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл менеджерге компанияның тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін негізгі бизнес-процестерді жоспарлауға мүмкіндік береді. Мамандар өздерінің жеке уақыттарын тиімді жоспарлап, сапалы демала алады, бұл өнімділікті арттыруға көмектеседі.
Қазақстанда ЖК-ны жабу үшін жұмысты тоқтату жеткіліксіз – ЖК-ны жою процедурасынан өту қажет. Осыдан кейін ғана қызметі ресми түрде тоқтатылады, демек бизнесменге енді салық төлеудің қажеті жоқ.
ЖК қызметін тоқтату туралы өтініш бермес бұрын істі ретке келтіру керек. Егер дайындалмаса, бас тарту қаупі жоғары, кәсіпорынды жаппай қоюы мүмкін.
Өтініш бергенге дейін мыналарды жүзеге асырған маңызды:
Дайындық кезеңінен кейін жұмыс істемейтін ЖК-ны жабу алгоритміне өтуге болады.
Көптеген жағдайларда ҚР-да ЖК-ны жабу процедурасы барынша оңайлатылған (мұндай жүйені оңайлатылған деп атайды). Бұл ЖК-ны қашықтан, яғни онлайн жабуға болады дегенді білдіреді. Бұл жағдайда кәсіпкер салықтық тексеру және камералдық бақылау сияқты еңбекті қажет ететін және алаңдаушылық туғызатын кезеңдерден құтыла алады.
Алайда 2023 жылы Қазақстанда ЖК-ны онлайн жабу үшін бірқатар шарттарды орындау қажет. Сонымен кәсіпкер:
Бұл өтініш кәсіпорынның жұмысын тоқтатуға негіз болып табылады. Оны салық органдарына береді, бұл ретте өтініш берудің үш нысаны көзделген:
Қазақстанда ЖК-ны оңайлатылған режим бойынша салық төлеушінің кабинеті арқылы жабуға болады:
Егер сіз ЖК жабуды жоспарлаған болсаңыз, бірақ жабуға қолыңыз тимесе, оны биыл жүзеге асыруды ұсынамыз, себебі 2024 жылы барлық жеке кәсіпкерлер мен олардың жұбайлары азаматтарды жалпыға бірдей декларациялаудың үшінші кезеңі шеңберінде активтер мен міндеттемелер туралы декларация тапсыруға міндетті.
Оңайлатылған схемадан басқа, қызметті автоматты және жалпы режимде тоқтатуға болады.
ЖК-ны жабу үшін үш режимнің бірін тіпті толыққанды бизнес жүргізбегендер, мысалы, кәсіпорын ашылғаннан кейін мүлдем жұмыс істемегендер және қызметін тоқтатуға мәжбүр болғандар да таңдауы тиіс.
Мемлекеттік органдар кәсіпорынды әрдайым жаба бермейді. Жеке кәсіпкер келесі жағдайларда тіркеуден шығарылмайды:
Барлық кезеңдерден өткеннен кейін ЖК-ның шын мәнінде жабылғанын білу маңызды. Егер ол жабылмаған болса, бұрынғысынша салық төлеуге тура келеді.
Өз кәсіпорныңыздың мәртебесін онлайн-форматта үш тәсілмен білуге болады:
Бизнесті жабу процедурасы тек күрделі болып көрінеді: ресми түрде жою үшін дұрыс режимді таңдап, нақты алгоритмді ұстану қажет. Кәсіпкерлердің көпшілігі оңайлатылған жабу жүйесін пайдалана алады, бұл міндетті айтарлықтай жеңілдетеді: ЖК-ны ең аз уақыт шығындарымен онлайн түрде жоюға болады. Алайда бұл процеске мұқият дайындалу маңызды, бұл бас тарту тәуекелдерін барынша азайтуға мүмкіндік береді.
Авторы – Наталья Брославская
Жеке кәсіпкер үшін бизнесті жүргізудің ең түсінікті, жеңіл әрі ыңғайлы тәсілдерінің бірі – бұл салық салудың оңайлатылған жүйесі (ССОЖ) бойынша ЖК. Егер қарапайым тілмен айтатын болсақ, бұл жағдайда бизнес оңайлатылған режим бойынша жұмыс істейді. Бұл режим әкімшілік процедуралардың санын азайтып, есептік құжаттаманы дайындауды жеңілдетеді. Ең бастысы, бизнес жүргізуді кәсіпкер өз бетінше – бухгалтерді тартпай-ақ атқара алады. Оңайлатылған режимнің ерекшеліктерін егжей-тегжейлі қарастырайық.
Кәсіпкерлер, егер олардың бизнесі бір мезгілде келесі параметрлерге сәйкес келген жағдайда, оңайлатылған жүйені пайдалана алады:
Жұмыскерлердің жалпы саны 30 адамнан аспауы тиіс (бұл санға бизнесменнің өзі де кіреді).
Компанияның басқа елді мекендерде орналасқан филиалдары жоқ.
Оңайлатылған режим бойынша жұмыс істеуді жоспарлап отырған жеке кәсіпкердің бизнес айналымының нақты мөлшері кәсіпкердің үш компонентті интеграцияланған жүйені (ҮИЖ) қолдануымен анықталады. Ол POS-терминалмен және онлайн-кассамен, сондай-ақ тауарлардың есебін жүргізуге мүмкіндік беретін ERP жүйесімен жұмыс істеуді көздейді.
Егер бизнесмен 2023 жылы бизнесті оңайлатылған режим бойынша жүргізу үшін ҮИЖ қолданбаса, ЖК-ның жартыжылдық айналымы 24 038 АЕК-тен кем болуы тиіс. Осылайша жарты жылдағы ең жоғары кіріс 82 931 100 теңгеден аспауы тиіс (2023 жылғы 1 қаңтардан бастап айлық есептік көрсеткіш 3 450 теңгеге жетті).
Егер кәсіпкер ҮИЖ қолданатын болса, онда жартыжылдық айналым 94 086 АЕК-тен (24 038 АЕК + 70 048 АЕК) төмен болуы тиіс. Ақшалай баламада – 324 596 700 теңге.
2023 жылы оңайлатылған режимдегі ЖК кез келген қызметпен айналыса алады. Алайда ҮИЖ мүмкін болмайтын бірқатар ерекшеліктер де бар, оларға мынадай салалар жатады:
Салық салудың оңайлатылған жүйесі бойынша жұмыс істеу үшін бір мезгілде аталған барлық параметрлерге жауап беру керек екеніне тағы да сіздің назарыңызды аударамыз. Егер бизнесмен критерийлердің ең болмаса біріне сәйкес келмесе, ол салық салудың жалпы режиміне көшеді.
2023 жылы ҚР-да оңайлатылған режим бойынша жеке кәсіпкердің қандай салықтар төлейтінін түсіну үшін оның жалдамалы жұмыскерлері бар-жоғын білу керек. Бизнесмен жалғыз жұмыс істейтін немесе қызметкерлерді жалдайтын екі жағдайды да егжей-тегжейлі қарастырайық.
Қосымша мамандар жалдамайтын бизнесмен бюджетке салық төлемдерін және өзі үшін міндетті жарналарды жүзеге асырады.
Бюджетке төленетін төлемдерге жеке табыс салығы (ЖТС) және әлеуметтік салық жатады. Әр салыққа пайданың 1,5%-ы тиесілі. Жиыны – кірістің 3%-ы. Бюджетке төлем жылына екі рет, яғни жарты жылда бір рет: ағымдағы жылдың 25 тамызына дейін және келесі жылдың 25 ақпанына дейін орындалады.
Кәсіпкер өз пайдасына келесіні төлейді:
2023 жылы оңайлатылған режим бойынша жалақы мөлшерін кәсіпкер өзі белгілей алатынын ескеріңіз, заңнама тек соманың шегін регламенттейді. Осылайша міндетті зейнетақы жарналарын енгізген кезде, бұл айына 1-ден 50 ЕТЖ-ға дейін (2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ЕТЖ – 70 000 теңге), ал әлеуметтік аударымдар кезінде – айына 1-ден 7 ЕТЖ-ға дейін.
Аударылған төлемдер ай сайын жасалады. Жарналарды есепті айдан кейінгі айдың 25-не дейін жасау қажет.
Бұдан басқа бірнеше ерекшелікті есте сақтау маңызды:
Егер бизнесмен мамандарды жалдаса, онда ол да жоғарыда көрсетілген төлемдерді (өз пайдасына және бюджетке) жасайды. Сонымен қатар ол өзінің әрбір маманы үшін қаражат аударуы қажет:
Пайыздар жалдамалы мамандардың жалақы сомасынан есептеледі. Сондай-ақ қызметкердің мәртебесін (зейнеткер, мүгедек, шетелдік және т.б.) ескеру қажет.
Есіңізге сала кетейік, оңайлатылған салық жүйесі бойынша жұмыс істейтін кәсіпкерлер жұмыскерлер үшін әлеуметтік салықтан босатылады. Бірінші қаралған жағдайдағыдай, мамандар үшін төлемдер әр ай сайын (есепті айдан кейінгі айдың 25-іне дейін) жасалады.
Бұдан басқа бизнесмен жұмыс беруші ретінде өз қызметкерлеріне еңбекке жарамсыздық парақтарын, демалыс ақысын немесе егер қызметкер еңбек демалысын пайдаланбаса, өтемақы төлеуі тиіс.
Бизнесменге ҚҚС төлеу қажеттілігі оның жылдық табысымен анықталады. Осылайша егер тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сату бойынша салық салынатын айналым жылына келесі мөлшерден асып кетсе, бизнесмен 2023 жылы оңайлатылған салық режимі кезінде ҚҚС бойынша тіркеу есебіне тұруы қажет:
Айналым асып кеткен кезде, кәсіпкер асып кету туындаған ай аяқталған күннен бастап 10 жұмыс күні ішінде салықтық өтінішті (электрондық немесе қағаз нысанында) дербес беруге міндетті.
Егер кәсіпкер ҚҚС бойынша есепке тұрса, оған төлеушінің куәлігі беріледі. Осы сәттен бастап ол тоқсан сайын ҚҚС бойынша декларация беріп, 12% мөлшерлеме бойынша салық төлеуі қажет.
Мұны кез келген ыңғайлы тәсілмен: дербес, аутсорсингтегі бухгалтердің немесе штаттық бухгалтердің көмегімен жасауға болады. Әр нұсқаның өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Мысалы, штатқа бухгалтерді жалдау әрдайым экономикалық тұрғыдан орынды бола бермейді (әсіресе егер біз шағын бизнес туралы айтатын болсақ). Сондықтан шағын бизнес аутсорсингте бухгалтерия жүргізу қызметін жиі пайдаланады.
Өз кезегінде бухгалтерияны дербес жүргізу барлық аспектілерді мұқият зерделеуді білдіреді, көптеген ерекшелікті ескеру қажет. Мысалы, кәсіпкер қандай тәсілмен табыс таба алатынын және оған қандай құжаттарды дайындауға тура келетінін қарастырайық:
2023 жылы оңайлатылған режимдегі ЖК ЭШФ жазып беруге міндетті ме? 2021 жылғы 1 сәуірден бастап, егер заңды тұлғалармен немесе ЖК-мен жасалатын бір шарт бойынша сома (оңайлатылған режимді, патентті қолданатындардан басқа) 1 000 АЕК-тен, яғни 3 450 000 теңгеден асса, бұл құжатты жазып беру қажет.
Бірақ мұнымен шектелмейді. Келесі кәсіпкерлерге ЭШФ дайындау қажет:
Аталған санаттағы бизнесмендер шартқа сәйкес сома 1 000 АЕК-ке жетпеген жағдайда, ЭШФ дайындауы қажет екенін ескеріңіз..
Оңайлатылған жүйе бойынша жұмыс істейтін ЖК 910.00 нысанын жарты жылда бір рет толтыруы тиіс:
Нысан онлайн режимінде беріледі, бұл уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді.
Қазақстанның Салық кодексінде оңайлатылған жүйе бойынша жұмыс істейтін кәсіпкерлер үшін жеңілдіктер жазылған. Бірақ бұл жеңілдіктер тек мамандарды жалдайтын бизнесмендерге ғана қатысты.
ЖК әрбір қызметкер үшін төлейтін салықты 1,5%-ға төмендетуі мүмкін. Бұл маманның жалақысы 25 АЕК (яғни 86 250 теңге) немесе осы көрсеткіштен асқан жағдайда ғана мүмкін болады.
Жеңілдікті 910.00 нысанын толтырған кезде қолдануға болады. Төлем жасауға арналған соманы есептеу автоматты режимде орындалатын болады.
Кәсіпкер тек жеңілдіктерге ғана сене алмайтынына назар аударыңыз. Ол өз міндеттемелерін, оның ішінде салықты уақтылы төлеу жөніндегі міндеттемелерін есте ұстауы қажет. Әртүрлі бұзушылықтар ескерту (бірінші рет) арқылы жазаланады. Екінші және одан кейінгі бұзушылықтар анықталған кезде, кәсіпкерге айыппұл салынады. Оның үстіне аз сома емес – 15-тен 50 АЕК-ке дейін.
Оңайлатылған салық жүйесі кәсіпкерлерді қарапайымдылығымен және айқындылығымен тартады, бұл барлық есепті өз бетінше жүргізуге және бөгде мамандардың қымбат тұратын қызметтеріне жүгінбеуге мүмкіндік береді. Алайда оңайлатылған жүйеде де барлық ерекшеліктерді біліп, заңнама нормаларын түсіну маңызды. Бұл өз бизнесіңізді ашық әрі тиімді жүргізуге, жеңілдіктерді пайдалануға және ескерту мен айыппұлдарға жол бермеуге мүмкіндік береді.
Авторы - Наталья Брославская
Қазақстан аумағында кәсіпкерлік қызметті заңды түрде жүзеге асыру үшін әр түрлі көлемдегі және мамандандырылған бизнес салық төлеуге тиіс. Мемлекет алған қаражат ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуден бастап мемлекеттік бағдарламаларды іске асыруға дейін (оның ішінде бизнесті қолдау бойынша) түрлі міндеттерді шешуге жұмсалады.
Қазақстанда бизнес үшін қандай салықтар бар? Компаниялар қанша салық төлейді және не үшін төлейді?