Акциялар – бұл инвесторға компанияны басқаруға қатысуға және оның пайдасының бір бөлігін алуға мүмкіндік беретін бағалы қағаздар.
Акцияларды әртүрлі ұйымдар шығарады. Қазақстанда инвесторларға осындай бағалы қағаздарды ұсынатын ірі компаниялардың қатарында «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК, «ЛОТТЕ Рахат» АҚ, Kaspi.kz АҚ, «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы» АҚ және басқалары бар. Компаниялар акцияларын инвесторларға сату арқылы өз дамуына қаржы тартады. Бұл стандартты кредитпен салыстырғанда анағұрлым ыңғайлы әрі экономикалық тұрғыдан тиімді құрал.
Акция түрлері
Бағалы қағаздардың бұл түрі инвесторға берілетін құқықтардың көлеміне қарай бөлінеді:
Жай акциялар инвесторға пайда алуға және компанияны басқаруға қатысуға мүмкіндік береді, бірақ оның құқықтары иеленген акция үлесіне байланысты шектеледі. Мысалы, егер инвестор 1% акцияға ие болса, оның құқығы акционерлер тізімін алу мүмкіндігімен шектеледі. Ал егер 75%-дан астам бағалы қағаздары болса, ол компанияны тікелей басқаруға, оның тағдырын шешуге, тіпті оны жабу туралы шешім қабылдауға құқылы.
Артықшылықты акциялар инвесторға қосымша артықшылықтар – мысалы, маңызды мәселелер бойынша дауыс беру құқығын береді. Бұл акциялар: кумулятивті (дивидендтерді жинақтауға болады), конвертацияланатын (кумулятивтік акцияларға айырбастауға болады) болып бөлінеді. Мұндай акциялардың басты сипаттамасы – есеп айырысу кезіндегі жоғары басымдық. Егер кәсіпорын банкрот деп жарияланса, ең алдымен артықшылықты акция иелеріне төлем жасалады.
Онлайн-открытие счёта для бизнеса
Используйте доступные возможности
в несколько кликов
Акцияға инвестиция салу арқылы қалай табыс табуға болады?
Бұл инвестициялық құралды таңдаған жағдайда, келесі екі жолмен пайда табуға болады:
Дивидендтер есебінен. Белгіленген мерзімде (тоқсан сайын, жарты жылда бір рет немесе жылына бір рет) инвесторларға алдын ала бекітілген тұрақты пайыздық төлем беріледі. Бұл толыққанды пассивті табыс болып табылады. Пайда компанияның қор нарығындағы жағдайына байланысты болады.
Баға айырмашылығынан. Ереже қарапайым: акцияны арзанға сатып алып, қымбатқа сату. Бұл тәсілден айтарлықтай пайда алу үшін, акция бағаларының биржадағы өзгерістерін мұқият бақылау қажет.
Қазақстанда акциялардан түскен табысқа салық салынады, яғни инвестор салық төлеуге міндетті екеніне назар аударыңыз.