POS-терминал дегеніміз не және ол қалай жұмыс істейді?

2024 жылғы деректер бойынша Қазақстанда банк карталары арқылы жасалатын қолма-қол ақшасыз төлемдердің үлесі 89%-ға дейін өсіп, мұндай транзакциялардың жалпы көлемі 962,7 трлн теңгеден асты.

Бүгінде тауардың немесе қызметтің ақысын кез келген жерде карта арқылы төлеуге болады: бұл сатып алушы үшін ыңғайлы, жылдам әрі қауіпсіз, ал кәсіпкер үшін табыс пен сенімділікті арттыратын тиімді құрал. Қолма-қол ақшасыз төлем жасау мүмкіндігі бизнестің клиентке бағдарлануын күшейтеді, сатып алушылар санын көбейтіп, табысты ұлғайтуға көмектеседі. Клиент карта арқылы төлем жасауы үшін POS-терминал (ағылшынша Point of Sale, яғни «сату нүктесі») қажет.

POS-терминал деген не?

Қарапайым тілмен айтқанда, бұл – сатып алушыларға банк картасы, смартфон немесе смарт-сағат арқылы төлем жасауға мүмкіндік беретін құрылғы. Клиент жылдам төлем жасап, қайтарылатын ақшаны күтіп тұрмайды, ал сатушы үшін қиындықтар (қолма-қол ақшаны сақтау, банкке жеткізу немесе инкассациялау) туындамайды.

Қазақстан заңнамасына сәйкес төлем терминалдары мемлекеттік кірістер органдарында тіркелмейді. Эквайрингті (терминал арқылы төлем қабылдау қызметі) пайдалану үшін банкпен шарт жасасу жеткілікті.

POS-терминал қалай жұмыс істейді?

Мысалы, клиентіңіз POS-терминал арқылы төлем жасағысы келеді делік:

1. Сатушы тауардың штрих-кодын сканерлейді немесе сауда сомасын қолмен енгізеді. Клиент картасын терминал экранына жақындатады — құрылғылардың көбі контактісіз технология бойынша жұмыс істейді. Карточка сатушыға берілмейтіндіктен, бұл тәсіл төлем қауіпсіздігін арттырады.

2. Төлемге арналған терминал карта туралы ақпаратты банкке жібереді. Банк картада жеткілікті қаражаттың болуын және карточканың бұғатталмағанын тексереді. Егер бәрі дұрыс болса, банк операцияны мақұлдайды — клиенттің шотынан ақша алынады. Егер дұрыс емес жағдай (карточкада қаражат жеткіліксіз) болса, терминал транзакцияны өткізбейді.

3. Операцияның аяқталғанын чек растайды. Чек екі данада беріледі: бірі — клиентке, екіншісі — сатушыға. Кейбір терминалдар чекті басып шығармай, электрондық нұсқасын e-mail арқылы жіберуге мүмкіндік береді.

Сауда жасауға жұмсалған сома уақытша бұғатталып, біраз уақыттан соң (әдетте келесі жұмыс күні) сатушының шотына түседі.

POS-терминал түрлері

Төлем тәсілі мен функционалдық мүмкіндіктеріне қарай POS-терминалдың келесі модельдері болады:

• Стационарлық (кассалық) терминал. Бұл кассирдің жұмыс орнын жабдықтауға арналған құрылғы, мұндай терминалдар супермаркеттерде, дәріханаларда, мейрамханаларда, асханаларда және басқа да орындарда қолданылады.
• Мини-POS-терминал. Басқа атауы — модуль-касса. Смартфонға қосылатын шағын әрі портативті құрылғы. Мұндай шешім мобильділік маңызды бизнес, мысалы, курьерлік қызметтер, тамақ немесе гүл жеткізу компаниялары үшін тиімді. Сондай-ақ шағын кофеханалар, дүкендер, ТБС және такси қызметтері пайдаланады.
• Мобильді терминал. Бұл тікелей құрылғы емес, смартфонға жүктеп орнатылатын мобильді қолданба. Ол QR-код арқылы төлем қабылдайды. Мұндай шешім үйге барып қызмет көрсететін курьерлерге, такси жүргізушілеріне немесе тұрмыстық техника мен электрониканы жөндейтін мамандарға ыңғайлы.

Қандай кәсіп иелері POS-терминалсыз жұмыс істей алмайды?

2021 жылғы 1 шілдеден бастап күшіне енген Қаулыға сәйкес келесі салаларда жұмыс істейтін бизнес POS-терминалсыз қызмет көрсете алмайды:

• Көтерме және бөлшек сауда. Соның ішінде мотоциклдер мен автокөліктерді сату және оларға техникалық қызмет көрсету.
• Қонақүй бизнесі.
• Мейрамханалар және тағам мен сусын ұсынумен айналысатын өзге де ұйымдар.
• Пойыз және әуе билеттерін сату.
• Туроператор қызметтері. Туристік агенттіктер ғана бұл талаптан босатылған, оларға терминалмен жұмыс істеу қажет  емес.
• Сақтандыру қызметі.
• Денсаулық сақтау саласындағы қызмет.
• Фитнес-клубтар және т.б.

Төлем терминалы болмаған жағдайда не болуы мүмкін?

Егер сіздің компанияңыз заңнамаға сәйкес терминалмен жұмыс істеуге міндетті болса, бірақ сіз оны қолданбасаңыз, айыппұл санкциялары қолданылады. Бұл жағдай «Әкімшілік құқықбұзушылық туралы» Кодексте реттелген.

Егер бұзушылық алғаш рет анықталса, POS-терминалдың болмауы үшін төленетін құн – ескерту. Егер бір жыл ішінде мәселе шешілмей, бұзушылық қайталанса, айыппұл салынады. Оның мөлшері бизнес көлеміне байланысты. Шағын бизнес — 40 АЕК (2025 жылы бұл 157 280 теңге). Орта бизнес — 60 АЕК (235 920 теңге). Ірі бизнес — 80 АЕК (314 560 теңге)

Терминалды ЦентрКредит Банкінде ЖК мен заңды тұлғаларға арналған есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету аясында қосуға болады. Артықшылықтарымыздың қатарында қолжетімді комиссия мен бизнес-картаны 0 теңгеге шығару бар.