Қазақстанда бизнес-жоспарды қалай дұрыс құру керек: мысалдар мен қадамдық нұсқаулық

Грант ұтып алу, банктен кредит алу немесе өз бизнесін жүргізу үшін жер учаскесін алу үшін ісін жаңа бастаған кәсіпкер бизнес-жоспарды ұсынуы қажет. Алайда бұл құжат бизнесменнің өзіне де қажет: ол бизнесті тиімді жүргізу, шығынды азайту және күткен пайдаға қол жеткізу жолдарын түсінуге көмектеседі.

Қазақстанда бизнес-жоспарды басынан бастап қалай дұрыс құруға болады? Әдетте схема бірнеше бөлімді қамтиды. Олардың әрқайсысын егжей-тегжейлі қарастырып, мысалдар келтірейік.

Түйіндеме

Шағын бизнес үшін бизнес-жоспар аясындағы түйіндеме жұмыс іздеген маманның түйіндемесін еске салады: бұл блокта компания туралы, атап айтқанда қызмет бағыты, мақсаттары, перспективалары, қажетті кірістілікке жету үшін бөлінген уақыт шеңбері, салым туралы қысқаша сипаттама беріледі.

Түйіндеме мақсаттарының бірі – инвесторды жобаңыздың маңызды әрі әлеуметтік мәні бар екеніне ғана емес, оның сәтті болатынына, басқаша айтқанда, идеяңыз табыс әкелетініне, демек инвестицияны ақтап шығатынына да сендіру. Сондықтан егер сіздің бизнес-идеяңыз маңызды әлеуметтік мәселелерді шешуге мүмкіндік берсе (мысалы, мүмкіндігі шектеулі жандарды біріктіру, зейнеткерлерге азық-түлік жеткізу, ерекше қажеттіліктері бар балаларға көмек көрсету және т.б.), бұған назар аудару қажет.

Бөлімнің ерекшелігі – ол бірінші болып келеді, бірақ бүкіл бизнес-жоспар дайын болғаннан кейін соңғы болып тұжырымдалады. Түйіндеме – бұл сіздің барлық бизнес-идеяңыздың қысқаша мазмұны деп айтуға болады.

Әдетте түйіндемеде компанияның атауы, қызмет түрі, штаттағы жұмыскерлердің саны, бір айдағы кірісі мен шығысы, өзін-өзі ақтау мерзімі және т.б. көрсетіледі.

Мәселенің мәні: қызметтің сипаттамасы

Бұл блокта сіз шығаруды жоспарлап отырған тауарды немесе көрсететін қызметті егжей-тегжейлі сипаттау маңызды. Сіз айналысатын істің бәсекелестерден айырмашылығын, идеяңыздың бірегейлігін, оның пайдасын атап өту қажет.

Өз бизнесіңіздің миссиясы, оның мақсаттары мен мақсатты аудиториясы туралы айтып беріңіз. Әлеуетті инвесторға идеяңыздың қалай дамитынын, белгілі бір уақыт аралығында пайданы қалай арттыруды жоспарлайтыныңызды және болашақта бизнесті кеңейткіңіз келе ме, жоқ па, соны көрсетіңіз.

Сіз массаж студиясын ашу үшін бизнес-жоспар құрап жатырсыз делік. Есептеулері бар үлгі келесідей болуы мүмкін:

• Сеанс құны (1 сағат) – 7 мың теңге.
• Күніне клиенттер саны – 5 адам.
• Мақсатты аудитория – офисте отыратын жұмысы бар 30-45 жас аралығындағы әйелдер және спортпен белсенді айналысатын 25-40 жас аралығындағы ер адамдар.
• Жоспар – жарты жылдан кейін қосымша маман жалдау, клиенттік базаны кеңейту, бір жылдан кейін тағы бір студия ашу.

Ал бұл тиімді ме? Нарықты талдау

Бұл бөлім әлеуетті инвесторға сіздің бизнес-идеяңызға инвестиция салудан пайда көре ме, жоқ па және сіз таңдаған қызмет саласына инвестиция салу қаншалықты қауіпті екенін түсінуге мүмкіндік береді.

Талдауды бірден екі бағыт бойынша жүргізу керек. Біріншіден, бүкіл нарықты зерттеу қажет, екіншіден, таңдалған салаға егжей-тегжейлі қарау қажет. Мысалы, егер бұл массаж болса, онда бұл қызмет сауықтыру қызметтері нарығында сұранысқа ие ме, жоқ па, осы тауашада қанша бәсекелес жұмыс істейтінін, сіз олардан немен «ерекшелетініңізді» (акционерлік ұсыныстар, массаж бағдарламаларының бірегейлігі, қолжетімді бағалар және т.б.) түсінген маңызды.

Мысалы, сіз тек сауықтыру және емдік массаж жасап қана қоймай, клиенттерге целлюлитке қарсы кешендерді, бет күтімі бойынша бағдарламаларды (гуаша массажы және т.б.) ұсына аласыз. Айтпақшы, уақыт өте келе көрсетілетін қызметтер тізімін денеге арналған СПА-бағдарламалармен, косметикалық процедуралармен кеңейту оңай.

Адамдар менің бизнесім туралы қалай біледі? Маркетингтік стратегия

Келесі қарастырылатын мәселе – бұл маркетингтік стратегия, яғни тауарды немесе қызметті ілгерілету стратегиясы. Келесі жайттарды ескеру маңызды:

• Тұтынушылық трендтер. Мысалы, массаж жасау, психологқа бару, СПА процедуралары, косметологиялық процедуралар бүгінде «қол жетпейтін байлық» ретінде емес, өзіңізге күнделікті күтім жасау ретінде қарастырылады және ол қазір ең көп сұранысқа ие.
• Маусымдылық. Егер сіз жылытқыш сатуға бел бусаңыз, онда мұны жаздың соңында және күздің басында жасау керек – жаз мезгілі қызып тұрған кезде, мұндай жабдықтарға сұраныс төмен болады.
• Сату тәсілдері. Бұл клиенттермен жеке кездесу және тауарды көрсету, сайт, әлеуметтік желілердегі аккаунт, баннерлік жарнама, сарафандық радио және т.б. болуы мүмкін.
• Клиенттердің назарын аудару тәсілдері – жеңілдік, бейілділік картасы, акция, әлеуметтік желідегі ұтыс ойыны және т.б.

Айтпақшы, бүгінде бизнес әлеуметтік желі арқылы белсенді ілгерілетуде, сондықтан мұндай арнаны елемеуге болмайды. Керісінше, мақсатты аудиторияңызда сұранысқа ие платформаларды таңдап, қандай контент жариялайтыныңызды және қаншалықты жиі жариялайтыныңызды ойластырыңыз.

Тауар өндіру үшін не керек? Өндірістік жоспар

Бизнес-жоспарды өз бетінше дұрыс құрып, өндірістік жоспарды ескермеу мүмкін емес – бұл тармақ кез келген үлгіде міндетті. Бұл не?

Өндірістік жоспар тауар өндіру немесе қызмет көрсету үшін қажет нәрсенің бәрін ескеруге мүмкіндік береді:

• Сипаттамалары анық көрсетілген ғимарат немесе үй-жай (қабат, алаң, жеке кіреберістің, коммуникацияның болуы).
• Жабдық. Қызметтің табысты болуы пайдаланылатын жабдыққа байланысты.
• Көлік. Мысалы, гүл немесе фермерлік өнімдерді жеткізу үшін сізге жеке автокөлік қажет.
• Қызметкерлер. Сізге қоңырауларға жауап беретін хатшы немесе ресепшендегі қызметкер, интернет-дүкенде тапсырысты өңдеу және жөнелту жөніндегі маман және т.б. қажет болуы мүмкін.
• Коммуникация құралдары – бірінші кезекте сенімді әрі жылдам интернет байланысы.

Мұның бәрі де қаржылық салымды талап етеді – мұндай шығынды бизнес-жоспарда міндетті түрде ескеру қажет.

Мысалы, сіз шағын жайлы кофехана ашқыңыз келеді делік. Сізге ауданы 30 м2 болатын үй-жай, кофе машинасы, үстелдер мен дивандар, бар бағаны мен бар орындықтары, дайын десерттерді орналастыруға арналған шағын тоңазытқыш-витрина, сэндвич дайындауға арналған гриль және т.б. керек. Үй-жай желдету жүйелерімен және басқа да коммуникациялармен жабдықталып, бөлек кіретін есігі болуы, өтімділігі жоғары жерде орналасуы тиіс.

Барлық рет-ретімен: ұйымдастыру жоспары

Бизнес-жоспардың осы блогында барлық ұйымдастыру мәселесін қарастыру қажет: бизнесіңіздің ұйымдық-құқықтық нысаны (ЖК, ЖШС және т.б.), жұмыс кестесі (қай уақыттан бастап қай уақытқа дейін, аптасына қанша күн). Бәлкім, сіздің ісіңізді дамыту үшін мамандарды жалдау керек шығар: олардың білімі мен тәжірибесі қандай болуы тиіс, қандай жастағы қызметкерлер қаралады, олардың міндеттері қандай болады.

Ақша мәселесі: қаржылық жоспар

Бұл блокта қаржыға қатысты барлық мәселе көрініс табады. Бұл – пайда, шығыс пен кіріс, салық, қосымша шығын және ұсталым. Барлық параметрді дәл есепке алу сізге бизнес ашуға қанша ақша қажет екенін, салымды қаншалықты тез өтей алатыныңызды түсінуге мүмкіндік береді.

Мысалы, кофехана ашқан кезде, біржолғы, ұдайы және кезеңдік шығыстар болады. Біржолғы шығысқа жиһаз және техника сатып алу, ұдайы шығысқа – кофе, сүт, азық-түлік сатып алу, кезеңдік шығысқа – ыдыс, сүлгі және т.б. сатып алу жатады. Бұған қоса жалдау құнын, коммуналдық төлемдерді, жарнама шығыстарын, жалдамалы жұмыскерлердің жалақысын, интернет, ұялы байланыс және т.б. төлемдерін ескеріңіз.

«Пайда» бөліміне ай, жарты жыл немесе бір жыл ішінде қанша таба алатыныңыз туралы деректерді енгізіңіз. Мұнда тауар мен қызмет құнын, тапсырыстардың болжамды санын, орташа чектің мөлшерін ескеру маңызды.

Күтпеген жағдайды алдын ала болжау: қатерлер

Кез келген бизнесті ашқан кезде қатерлер болады. Оларды екі топқа бөлуге болады:

• Жүйелі қатерлер кәсіпкерге байланысты емес, яғни кәсіпкер оларға ықпал ете алмайды. Бұл топқа бизнесіңіздің қалыпты жұмысына кедергі келтіретін экономикалық дағдарыстар, апаттар мен табиғи апаттар, саяси оқиғалар жатады.
• Жүйелік емес қатерлерді кәсіпкер болжай алады және оларға әсер ете алады. Мәселен, егер өтеу мерзімі кешіктірілсе немесе жоспарланған сату жоспарын орындай алмайтын болсаңыз, не істейтініңізді ойластыру маңызды. Мысалы, сіздің массаж кабинетіңізде су немесе жарық өшірілген жағдайда, клиенттерді қабылдай алмайсыз немесе машинаңыз істен шыққан жағдайда, тапсырыстарды уақытында жеткізе алмайсыз.

Бизнес-жоспар құрамыз – офлайн немесе онлайн?

Бизнес-жоспарды «ескі әдіспен» – қағазда жасауға болады. Алайда жоба жазуға уақыт бөлуге тура келеді – бұл құжаттың соңғы нұсқасында маңызды ештеңені жіберіп алмау үшін қажет.

Егер сізге білікті көмек қажет болса, «Атамекен» ҰКП Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығына хабарласуға болады. Ісін жаңа бастаған бизнесмендер бизнес-жоспар құру бойынша тегін қызметті бір рет пайдалана алады. Сонымен қатар сіз заңгерден, бухгалтерден және салық инспекторынан кеңес ала аласыз.

Анағұрлым озық нұсқа – онлайн қызмет көрсету. Арнайы компанияға хабарласуға болады: оның мамандары сіздің барлық қалауыңызды, қызмет саласының ерекшеліктерін, жобаның күрделілігін ескереді.

Егер сіз мемлекеттен грант алуға үміткер болсаңыз, онда бизнес-жоспарды Kezekte.kz сайтында онлайн жасай аласыз. Нұсқауларды орындап, блоктарды толтырыңыз, құжаттарды тіркеңіз – жүйе дайын жоспарды автоматты түрде қалыптастырып береді. Айтпақшы, бұл құжат бірден грант алуға өтінімге тіркеледі.

Дұрыс құрылған бизнес-жоспар инвесторды қызықтырып, қаржыландыруды тартуға көмектесіп қана қоймай, бизнес-идеяны визуализациялауға, күтпеген кедергілердің алдын алуға, әлеуетті қатерлерді бағалауға мүмкіндік береді. Осының бәрі тиімді, тұрақты жұмыс істеу, табыс табу үшін – басқаша айтқанда, сіздің кәсіпорыныңыздың табысы үшін қажет.