2024 жылы ҚР-дағы жазатайым оқиғалардан қызметкерлерді міндетті әлеуметтік сақтандыру

Бұл бизнестің беделіне үлкен соққы: кез келген төтенше жағдай мұқият тексеріліп, жұмыс берушінің кінәсі анықталған кезде,  қоғамдық наразылықты айтпағанда, оны үлкен айыппұлдар және сотта ұзақ уақыт бойы сот ісі күтеді. Ұйым қызметкерлерін жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру кәсіпкерді осындай проблемалардан қорғауға көмектеседі.

Сақтандыру не үшін қажет?

ҚР-да жұмыс беруші қызметкерді міндетті сақтандыруды 2005 жылдан бастап қолданады. Заңға сәйкес жалдамалы мамандарды тартатын ұйымдар сақтандыру компаниясымен шарт жасасуы керек. Бұл құжат форс-мажор жағдайында зардап шеккен қызметкердің шығындары өтелетініне кепілдік береді. Сонымен қатар, бұл жерде жазатайым оқиға салдарынан алған жарақаттар ғана емес, сонымен қатар зиянды өндіріс жағдайлары, улану және т.б. салдарынан дамыған кәсіби аурулар да ескеріледі.

Сақтандыру 12 айға жарамды. Ол жыл сайын ұзартылады. Полисті мерзімінен бұрын тоқтату екі жағдайда ғана мүмкін болады:

1. егер кәсіпорын жойылса;
2. егер сақтандырушы белгілі бір сақтандыру жағдайы бойынша жәбірленушімен есеп айырысқан болса.

Сақтандыру сомасы (жәбірленуші алатын төлем) жылдық еңбекақы қорына байланысты. Оны есептеу қиын емес: бір жылдағы барлық жұмысшылардың жалақысы қосылады. Сақтандыру сомасы алынған нәтижеден кем болмауы тиіс.

Ұйымда 10 маман жұмыс істейді делік, әрқайсысы айына 100 000 теңге алады, бұл жағдайда барлық маманға бір жылда төленетін төлем сомасы 12 млн теңгені құрайды. Бұл сақтандыру сомасы 12 миллион немесе одан жоғары болуы мүмкін дегенді білдіреді. Жалақы мөлшері өзгерген кезде сақтандыру сомасы жаңа тәсілмен есептеледі.

Қандай компаниялар жұмысшыларды жазатайым оқиғалардан сақтандыруы қажет?

2024 жылы Қазақстанда қызметкерлерді сақтандыру міндетті болып табылады, яғни жалдамалы персоналдың болуын көздейтін кез келген бизнеске қатысты. Осылайша, қызметкерлерді сақтандыру ірі компаниялар үшін де, ЖШС және ЖК үшін де өзекті. Алайда серіктестік қызметкерлері мен жеке кәсіпкерлерді сақтандыру ерекшеліктері туралы мәселені толығырақ қарастырған жөн:

• Жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) заңды тұлға болып табылады. Бір ғана адам – директор жұмыс істейтін ЖШС бар. Ол осы ЖШС қызметкері болғандықтан, сақтандыру міндетті болып табылады.
• Егер ЖК мамандарды жалдамаса, онда оларды сақтандырмайды. Бірақ жалдамалы қызметкерлердің еңбегін тарту кезінде сақтандыру шартын жасау міндетті.

Айтпақшы, компания табыс таппаған кезде де сақтандырусыз болмайды. Ерекшелік - қызметті ресми тоқтата тұру.

Қызметкерлерді қашан сақтандыру керек?

Қызметкерлерді міндетті сақтандыру туралы заңға сәйкес, кәсіпкердің шарттарды бизнесі тіркелген айдан кейінгі айдың 10-на дейін  рәсімдеуге уақыты болады. Егер сіз жеке кәсіпкерді тіркеген болсаңыз, мысалы, 15 қыркүйек, онда қызметкерлерді 10 қазанға дейін сақтандыру қажет.

Егер маман жұмыстан кетсе немесе керісінше жаңа қызметкер жұмысқа келсе ше? Сақтандырушыға екі жағдайда да хабарлау үшін кәсіпкерде 10 күн бар.

Сақтандыруды қайда және қалай алуға болады?

ҚР-дағы қызметкерлерді сақтандыру 2024 жылы сақтандыру шартын жасасуға өтініш беруден басталады. Мұны екі жолмен жасауға болады:

• Egov.kz портал арқылы бизнесті онлайн тіркегеннен кейін.
• Сақтандыру компаниясына жүгінген кезде жеке өзі. Қызметкерлерді тек лицензиясы бар сақтандырушы ғана сақтандыра алатынын ескеріңіз.

Өтініште кәсіпкер жалдамалы мамандардың санын, ЭҚЖЖ сәйкес қызмет түрін, жылдық жалақы қорының мөлшерін көрсетеді. Тағы бір маңызды мәселе – кәсіби қауіп класын көрсету.

Сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сыйлықақысын қалай есептеуге болады?

Алдымен біз сақтандыру сыйлықақысының не екенін түсінеміз. Бұл кәсіпкер сақтандыруды рәсімдеген кезде сақтандырушының пайдасына төлейтін төлем. Сыйлықақыны есептеу үшін бір жылдағы жалақы қоры сақтандыру тарифіне көбейтіледі.

Жұмыс беруші жалақы қорын дербес есептей алады, бірақ тарифті сақтандырушы белгілейді. Бұл ретте екі критерий ескеріледі: кәсіпорын жүзеге асыратын қызмет түрі (ЭҚЖЖ) және кәсіби қауіп класы.

Сонымен қатар, кейбір сақтандырушылар ұйымдағы жазатайым оқиғалар туралы статистиканы да ескереді. Егер белгілі бір уақыт аралығында (көбінесе бір жыл ішінде) кәсіпорында форс-мажорлар болмаса, жұмыс беруші жеңілдік ала алады. Егер олар болса, онда тариф жоғары болады. Жұмыс ауыр физикалық еңбекпен немесе денсаулыққа немесе өмірге қауіп төндіретін компанияларға (қазба өндірісі, құрылыс жұмыстары, улы заттарды қолдана отырып өндіріс, өртті сөндіру және т.б.) жоғары тарифпен есептеу керек.

Ең төменгі сыйлықақы 1 ЕТЖ-ға тең, бұл 2023 жылы 70 000 теңгені құрайды. Басқаша айтқанда, 70 000 теңгеден кем сақтандыру сыйлықақысы бола алмайды.

Қызметкер сақтандыру жағдайы басталған кезде қанша ақша алады?

Сақтандыру жағдайы басталған кезде зардап шеккен маман өтемақы алады. Бірақ нюанстар бар:

1. Егер келтірілген залал дәрежесі 30-дан 100%-ға дейін болса, сақтандырушы өтемақы төлейді. Егер залал 30%-дан аз болса, онда шығындарды жұмыс беруші жабады.
2. Егер жәбірленуші ұзақ уақыт жұмыс істей алмаса, онда төлемдер оған ай сайын есептеледі.

Өтемақы мөлшері маманның орташа айлық жалақысына байланысты. Алайда ол 10 ЕТЖ, яғни 700 мың теңгеден аспауы тиіс.

Егер жазатайым оқидан қайтыс болған болса, онда сақтандырушы жерлеуді ұйымдастырушыға 345 мың теңге төлейді (бұл 100 АЕК-ті құрайды). Егер жерлеу шығындары осы сомадан көп болса, онда айырмашылықты жұмыс беруші өтейді.

Өтемақы алу үшін жұмыс беруші компания сақтандырушыға жазбаша түрде өтініш жіберуі керек. Алайда, Қазақстандағы қызметкерлерді сақтандыру 2024 жылы сақтандырушының төлемдерден бас тарту мүмкіндігін көздейтінін есте ұстаған жөн. Бұл келесі жағдайларда болады:

• Зиян қасақана жасалса.
• Жұмысшы жұмыс кезінде жарақат алған, бірақ ол өз міндеттерін орындамаса.
• Апат сыртқы факторлардың нәтижесінен болса. Бұл әскери әрекеттер, ереуілдер, ядролық жарылыс және т. б.

Егер сақтандыру төлемдерінен бас тартса, онда жұмыс беруші себебі көрсетілген хат алады.

Сақтандыру жағдайында қалай әрекет ету керек?

Өндірісте жазатайым оқиға болды делік - сіздің маманыңыз зардап шекті. Мұндай жағдайда Қазақстанда қызметкерлерді міндетті сақтандыру мынадай қадамдарды көздейді:

1. Сақтандырушыға болған оқиға туралы хабарлаймыз. Бұл үшін жұмыс берушінің үш жұмыс күні бар.
2. Біз оқиғаның мән-жайын анықтайтын тергеу жүргіземіз. Тергеу сақтандырушымен және уәкілетті органдармен (мысалы, өрт сөндіру қызметімен) бірлесіп жүргізіледі
3. Біз жазатайым оқиғаның нәтижесі болған шығындарды негіздейміз.
4. Сақтандырушыға құжаттарды, сондай-ақ зардап шеккен маманның байланыс ақпаратын ұсынамыз.
5. Зардап шеккен адамға немесе зардап шеккен адам қайтыс болған жағдайда өтемақы алатын адамға аннуитет шартын жасаймыз. Бұл келісім сақтандырушының жұмыс қабілеттілігін жоғалтқан кезде қызметкерге ай сайын төлемдер жасайтындығын қарастырады.

Егер сіз сақтандыру шартын жасамасаңыз не болады?

Біз атап өткендей, барлық жұмыс берушілер қызметкерлерді сақтандыруы керек. Қызметкерлерді сақтандырмағаны үшін қомақты айыппұл қарастырылған:

• Шағын бизнес ең оңай "құтылуы" мүмкін. Бұл жағдайда айыппұл 160 АЕК, яғни 552 мың теңгені құрайды. Айтпақшы, дәл осындай санкциялар нотариустар мен КЕҰ-ға қауіп төндіреді.
• Орта бизнес өкілдері үшін айыппұл төлемі екі еседен астамға – 400 АЕК-ке дейін ұлғаяды (бұл 1 млн 380 мың теңге).
• Ірі бизнес үшін айыппұл тағы 2,5 есе артады. Бұл жағдайда 1 000 АЕК төлеуге тура келеді, яғни 3 млн 450 мың теңге.

Айтпақшы, өз қателіктерін түсінген кәсіпкерлер үшін жеңілдіктер қарастырылған. Сонымен, егер сіз айыппұлды 7 күн ішінде төлесеңіз, онда сіз 50% жеңілдік ала аласыз. Рас, бұл үшін сіз бірден үш критерийге сай болуыңыз керек:

• Кәсіпкер бұзушылықты мойындады.
• Ол 50% айыппұл төлеуге дайын.
• Кәсіпкер өзінің бұзушылығының дәлелдеріне шағымданбайды.

Әрине, бизнесті жүргізу үлкен инвестицияларды қажет етеді. Таңқаларлық емес, кәсіпкерлер шығындарды азайтуға тырысады және көбінесе сақтандырудан бас тарту арқылы жасайды. Бірақ сақтандыру айыппұлдардың әсерлі мөлшерінен әлдеқайда аз екенін ескерген жөн. Сонымен, оған ақша үнемдеуге тырысу мүмкін емес. Сонымен қатар, сақтандыру – бұл сіздің бизнесіңіздің бәсекелестік артықшылықтарының бірі бола алатын қызметкерлерге қамқорлық.