Қазақстандағы мемлекеттік сатып алуларға арналған тендерлер: бұл не, оған қалай қатысуға болады және жаңадан келгендер не туралы білуі керек?

Аяқ нық тұру үшін жаңа бизнес көп еңбек етуі керек: корпоративтік сайт құру, маркетингтік стратегия әзірлеу және жарнамаға қаражат жұмсау. Бұл шаралар әлеуетті тапсырыс берушілерге сіздің компанияңыз туралы білуге мүмкіндік береді. Бірақ мұның басқа да жолы бар: ірі мемлекеттік немесе жеке тапсырыс берушіге тауар сату немесе қызмет көрсету. Бұл артық шығынсыз жылдам әрі тиімді ілгерілеуге кепілдік береді. Дәл осы себептен көптеген бизнесмендер Қазақстанда өз ісін тендерге қатысудан бастайды.

«Тендер» сөзі нені білдіреді? Мемлекеттік сатып алу тендерлеріне нөлден бастап қатысып қана қоймай, олардан қалай ақша табуға болады? Тиімді ұсыныстарды қайдан іздеу керек? Мемлекеттік сатып алуларда тендерге қалай өтінім беру керек? Қандай қиындықтары туралы білу керек және қандай ережелерді ұстану керек? Жаңадан бастаған кәсіпкерлерді мазалайтын осы және басқа да сұрақтарға жауап береміз.

Қарапайым тілмен айтқанда тендер дегеніміз не?

Қандай да бір тауарды сатып алғысы келетін немесе қызметті алғысы келетін ірі мемлекеттік компания бар. Әңгіме ауқымды тауар көлемі туралы болғандықтан, тапсырыс беруші оңтайлы бағаға қызығушылық танытатыны түсінікті. Бірақ жоғары сапа мен қолайлы баға арасында теңгерімді қалай табуға болады? Мемлекеттік компания өзінің ниетін жариялайды, ал әлеуетті орындаушылар нұсқаларды ұсынады. Компания осы нұсқаларды мұқият зерттейді, ұсынылатын тауардың немесе қызметтің техникалық ерекшелікке сәйкес келетінін ескереді және жеңімпазды таңдайды. Жоғары сапа мен ең төмен баға ұсынған өнім беруші жеңімпаз болады. Онымен мемлекеттік компания сатып алуға келісімшарт жасайды.

Тендер дегеніміз осы. Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру ережелері мен олардың ерекше тәртібі ҚР тиісті заңымен регламенттелген.

Тендерді мемлекеттік тапсырыс берушілер ғана емес, жеке компаниялар да өткізетінін ескеріңіз.

Осылайша, тендердің басты артықшылығы жеткізілімдердің үлкен көлемі есебінен айналымын тез арттыру, өз бизнесін танымал ету мүмкіндігі болып табылады. Алайда, кемшіліктерін де ескеру керек: мемлекеттік сатып алуларға дайындық мұқияттылық пен уақытты талап етеді – алаңды таңдау, нюанстарды жақсы зерделеу, құжаттарды дайындау қажет.

Тендер қандай бизнеске жарайды?

Көптеген кәсіпкерлер мемлекеттік сатып алуларға немесе мемлекеттік қызметтерге арналған тендер тек заңды тұлғаларға, яғни ірі компанияларға ғана қолданылады деп есептейді. Бірақ бұл олай емес: ЖК де үлкен компаниялар сияқты мемлекеттік тапсырыс алуға мүмкіндігі бар. Оның үстіне Қазақстанда тендер өткізу үшін ЖК қызметінің түрі маңызды емес: бұл құрылыс, көкөніс сату, кесілген ағаш материалдарын жеткізу және т.б. болуы мүмкін.

Айтпақшы, заң консорциумдар - заңды тұлғалардың уақытша бірлестіктерінің тендеріне қатысуға мүмкіндік береді. Олар шағын бизнестің ірі тапсырыс алу мүмкіндігін арттырады.

Тегін және тіркеусіз мемлекеттік сатып алу тендерін қайдан және қалай іздеуге болады?

Итак, вы приняли решение поучаствовать в тендере. Но где посмотреть тендеры без регистрации? Какие тендеры самые выгодные? Как начать заниматься ими с нуля?

Сонымен, сіз тендерге қатысу туралы шешім қабылдадыңыз. Бірақ тіркелмей тендерді қайда көруге болады? Қандай тендер ең тиімді? Олармен нөлден бастап қалай айналысуға болады?

Қазақстан тендерлерінің толық базасы жүздеген позицияларды қамтиды, оның үстіне әрбір алаңның өзіндік ерекшеліктері бар (қатысушыларға қойылатын талаптар, мемлекеттік сатып алуларды өткізу ережелері). Әрине, осының бәрін тәжірибесіз түсіну қиын. Сондықтан жаңа бастаған бизнесмендерге сарапшылар алдымен бір алаңды таңдап, оны жақсылап зерттеп, онымен жұмыс істеуге тырысуды, ал тәжірибе жинақталған сайын мемлекеттік сатып алуларға арналған тендерлердің басқа порталдарын игеруді ұсынады.

Қазақстанның ең танымал тендерлік алаңдарының тізіміне ресми және коммерциялық порталдар кіретінін ескеріңіз. Бірінші ресурстарда ірі мемлекеттік нысандардан, екіншісінде - жеке компаниялар мен банктерден тапсырыс алуға болады.

ҚР-дағы ресми тендер алаңдары

Егер өз күшіңізді ірі мемлекеттік мекемелермен ынтымақтастықта сынап көргіңіз келсе, онда тендерлер тізімін мына ресурстарда зерттеу қажет:

1. Goszakup.gov.kz

Бұл еліміздің түрлі мемлекеттік мекемелері жариялайтын тендерлерге қатысу үшін негізгі электрондық алаң. Жаңадан бастаушы білуі тиіс ресурстың мынадай ерекшеліктері бар:

• Сайтта түрлі тендер ұсынылған. Бұл аукцион, конкурс, тауар биржаларында орындаушыларды іздеу және т.б. болуы мүмкін.
• Мемлекеттік сатып алу тек электрондық форматта жүзеге асырылады.
• Бұл тендерлік алаңда өнім беруші ретінде тіркелу үшін тек ЭЦҚ қажет, себебі сайт Egov.kz электрондық үкімет порталымен өзара байланысты.

Бірақ тендерге тіркелмес бұрын порталды пайдалану тегін еместігіне назар аударыңыз. Төлем тендерлік өтінімнің ең жоғары құнына байланысты. Осылайша, егер өтінім 1 млн теңгеден кем бағаланатын болса, төлем жылына 1 АЕК құрайды. 10 млн теңгеге дейін өтінім беретін бизнеске 10 АЕК төлеуге тура келеді. Егер өтінім 100 млн теңгеге болса, тариф 20 АЕК-ке дейін өседі, ал егер ол 1 млрд теңгеден асса, төлем 60 АЕК-ті құрайды. Егер өтінім бойынша сома анықталмаса не істеу керек? Мұндай жағдайда тариф 122 АЕК-ке тең болады.

Мемлекеттік сатып алулар сайтындағы тендерге қатысу үшін тағы не қажет? Ары қарай бәрі оп-оңай: сіз өз тарифіңізді төлейсіз де тапсырыс берушілермен келісімшарт жасай аласыз. Келісімшарттардың саны әртүрлі болуы мүмкін, ал әрбір шарттың бағасы белгіленген тарифтен аспауы тиіс.

2. Zakup.sk.kz

Бұл Қазақстанның тағы бір танымал тендер алаңы, онда «Самұрық-Қазына» холдингінен тапсырыс алуға болады. Оның құрамына логистикада, атом және химия өнеркәсібінде, мұнай-газ саласында жұмыс істейтін ұйымдар кіреді. Сондықтан портал бірінші кезекте аталған салаларда жұмыс істейтін қатысушыларға қызықты болады.

Порталда тапсырыс қабылдағысы келетін компанияларға аккредиттелген ұйымда аудиттен өту ұсынылды. Бұл 3 жылға білікті жеткізушілер тізіміне  кіруге мүмкіндік береді. Бұл жағдайда тендерлік алаңдағы жұмыс тегін болады. Егер сіз аудиттен өтпесеңіз, біріншіден, өтінім сомасының 1% -ын төлеуге дайын болыңыз, екіншіден, сіз барлық өтінімге қол жеткізе алмайсыз. Демек, тиімді ұсынысты жіберіп ала аласыз.

3. Sk-pharmacy.kz/rus/zakupki/

Бұл медициналық мақсаттағы бұйымдар мен дәрілік заттарды бірыңғай жеткізуші болып табылатын «СК-Фармация» компаниясының ресурсы. Сәйкесінше, мұнда осы салада тауарларды жеткізу және қызметтер көрсету үшін тапсырыс алуға болады.

Осы тендерлік алаңда қалай жұмыс істеу керек? Мемлекеттік сатып алу тендеріне қатысу үшін денсаулық сақтау субъектілерінің деректер базасында тіркеуден өту қажет. Ол үшін сізге медицина саласында жұмыс істеуге құқық беретін лицензияның көшірмесі қажет. Егер сіз заңды тұлға болсаңыз, тіркеу туралы куәліктің көшірмесін көрсетуге тура келеді. ЖК үшін құжаттар тізбесіне тіркеу туралы куәліктің көшірмесі және паспорт кіреді.

4. Жер қойнауын пайдаланушыларға арналған Қазақстанның тендер алаңдары.

Бұл SPOD және E-port порталдары, сондай-ақ NADLoC және т.б. Сайттардың мамандануы тар: онда минералдар, металдар, қазбалар өндіруге қатысты тауарлар мен қызметтер ұсынылады.

Коммерциялық платформалар

Егер сіз тек мемлекеттік нысандармен шектелгіңіз келмей, алаңды кеңейткіңіз келсе,  коммерциялық алаңдарды зерттеңіз. Ең танымал платформалар:

1. Eep.mitwork.kz

MITWORK порталы ұлттық компаниялардан, холдингтер мен ірі коммерциялық фирмалардан (Astana Hub, «НИШ» және т.б.) өтінім алуға мүмкіндік береді. Бұл ретте лоттар электроникадан көлікке дейінгі, ауыл шаруашылығынан құрылысқа дейінгі барлық ықтимал салаларға қатысты.

Бір лоттар тегін, ал кейбірі ақылы болатынын ескеріңіз.

2. Centermarket.kz

Бұл Қазақстанның банк жүйесінің көшбасшыларының бірі - «ЦентрКредит Банкінің» тендерлік алаңы. Порталда түрлі бейіндегі компаниялардан: жиһаз өндіруден және сайттарды әзірлеуден бастап серверлік жабдықтарды сатып алуға және әкімшілік ғимараттарды мерекелік безендіруге дейінгі тендерлер жинақталған. Сатып алу үшін классикалық сауда-саттық әдісі пайдаланылады. Порталда орналастырылған тендерлер бойынша сома 20 млрд теңгеден асады.

Алаңның басты артықшылығы  — жеткізушілер үшін де, тапсырыс берушілер үшін де тегін қол жеткізу. Бұл тапсырыс берушілер тендер туралы хабарландыруды тегін орналастыра алады, ал жеткізушілер тендерге қатысу үшін қосымша төлемдерсіз өтінім бере алады дегенді білдіреді. Алаңда тапсырыс берушілер үшін сатып алудың бірнеше әдістері қолжетімді:

• классикалық сауда-саттық (кері аукцион)
• прайс-парақ бойынша сатып алу (бір санаттағы тауарлар/көрсетілетін қызметтер біржолғы әдіс бойынша сатып алынатын әдіс)
• екі кезеңді классикалық сауда-саттық (кері аукцион - жеткізушілерді алдын ала біліктілігі бойынша іріктейтін сол кері аукцион)

Алаңның басқа артықшылықтары арасында қарапайым пайдаланушы интерфейсін, мәміленің ашықтығының кепілдігін және тәулік бойы техникалық қолдауды атап өтуге болады. Сондай-ақ сайтта контрагенттерді автоматты түрде тексеру орындалатынына назар аударыңыз, бұл нарықтың жосықсыз қатысушыларымен өзара іс-әрекетін болдырмайды.

3. MP.kz

Бұл порталда ірі жеке компаниялардан, сондай-ақ екінші деңгейлі банктерден тапсырыстар орналастырылады.

Егер нақты компанияның ұсыныстары қызықтырса, оның жеке алаңымен танысыңыз. Мысалы, «Транстелеком», BI Group, «Евразиантека» компанияларының өз платформалары бар.

Тендер алаңдарының агрегаторлары

Егер барлық ресми және коммерциялық платформадан барлық ұсыныстарды бірден зерттегіңіз келсе, портал-агрегаторды пайдаланыңыз. Мұндай сайтта тіркелу тегін, бірақ қосымша қызметтер үшін (мысалы, тендерлік мәмілелерді сүйемелдеу үшін) төлеуге тура келеді. Ең танымал үш сервис:

1. TenderPlus

Бұл ресурстың екі елеулі артықшылығы бар. Біріншіден, өтінімдер туралы хабарламаларды қызықтыратын ресурстардан email мекенжайға алуға болады. Екіншіден, сізге сұрақтар қоюға болатын жеке менеджер бекітіледі.

2. Zakupki.kz

Бұл агрегатордың артықшылығы қосымша қызметтердің кең тізбесінде жатыр: бұл оқыту, сертификаттау мүмкіндігі, сүйемелдеу және аутсорсинг.

3. Tenderbot.kz

Агрегаторда сүзгілердің ыңғайлы жүйесі бар, хабарламалар мен таратуды ұсынады. Ерекшелігінің бірі – тендерлік сүйемелдеу қызметін толық іске қосуы.

Мемлекеттік сатып алу тендерлеріне қалай дұрыс қатысуға болады?

Тендердің қағидаты өте қарапайым болғанымен, оған бей-жай қараудың қажеті жоқ. Барлық ереже мен нюанстарды ескеріп, мұқият дайындалу керек.

Егер тендерге қатысудың жалпы сәттері туралы айтатын болсақ, онда қадамдық алгоритм құруға болады:

1. Тіркелу

Біз Қазақстанда мемлекеттік сатып алулар үшін порталдарда қалай тіркелу керектігін біліп, тендер үшін ЭЦҚ қажет екенін анықтадық. Тіркеу барысында сервистер міндетті түрде тіркеу қажет болатын қосымша құжаттарды сұратады.

2. Өтінімді іздеу

Лайықты тендерге қалай шығуға болатынын зерттейміз. Егер сіз порталға қандай да бір нақты ұсыныс үшін келмесеңіз, онда іздеу және сүзгі жүйесін пайдалану оңай әрі жылдам болады. Бұл нақты көрсеткіштер бойынша өтінімдерді табуға көмектеседі (мысалы, өңір немесе тауар).

Сіз лайықты ұсыныс тапқан кезде, оны егжей-тегжейлі зерттеуді ұмытпаңыз (мерзімдері, талаптары, шектеулері бойныша). Сенімді іскерлік серіктес ретінде беделді болу үшін сіздің бизнесіңіз көрсетілген параметрлерге сәйкес келуі керек.

Айтпақшы, сізді таңдау ықтималдығы жоғары болу үшін сарапшылар бірден бірнеше өтінім қалыптастыруды ұсынады (олардың саны 40-қа жетуі мүмкін). Егер ең болмағанда төрт өтінім (ал бұл 10%) мақұлданса, онда атқарылған жұмысыңызды нәтижелі деп атауға болады.

3. Тікелей қатысу.

Ол өтінім беруден басталады. Тапсырыс алу үшін тендерге қатысуға қалай өтінім беруге болады? Барлығы ұсынысты тапқан платформада онлайн режимінде өтеді. Әдетте өтінімге қысқаша сипаттама қоса беріледі (жеткізуші компанияның атауы, баға ұсынысы және т.б.).

Өтінім берілгеннен кейін тапсырыс берушінің шешімін күту ғана қалады.

Тендер рәсімдеріне қатыспас бұрын қандай құжаттар жинау керек?

Кәсіпкер құжаттардың бір бөлігін платформада тіркеу кезеңінде тіркейді. Сондай-ақ алаңдар жұмыс тәжірибесін, сіздің фирмаңыздың төлем қабілеттілігін, салық бойынша берешектің жоқтығын растауды талап етеді.

Мемлекеттік сатып алуларға қатысу үшін тағы не керек? Әдетте, тендерге қатысу үшін платформалар тендерлік кепілдікті сұратады. Бұл өнім берушінің, яғни тендерге қатысушының тапсырыс берушінің алдында өзінің барлық міндеттемесін орындауына кепілдік беретін құжат (мысалы, тауарларды жеткізуден бас тартпайды, мәміле шарттарын өзгертпейді).

Мысалы, тендерлік кепілдіктерді ЦентрКредит Банкі береді. Олар мемлекеттік сатып алулар сайтында, сондай-ақ «Самұрық-Қазына» порталында тендерге қатысуға мүмкіндік береді. BCC BUSINESS платформасында 5 минут ішінде тендерлік кепілдіктердің онлайн-шығарылымы қолжетімді. Ең көп сома 350 млн теңгеге жетуі мүмкін.

Жосықсыз жеткізуші болмаудың жолдары қандай?

Өтінімнің шарттарын мұқият зерттеп, сіз оған сәйкес келетініңізді мұқият бағалаудың тағы бір себебі - мемлекеттік сатып алуларға арналған тендерлерге жосықсыз қатысушылардың тізіліміне ену қаупі. Оған тендерлік өтінімде айтылған талаптарды орындамайтын жеткізушілер кіреді. Мұндай жағдайда тапсырыс беруші сотқа жүгінеді, ал сот өнім берушіні жосықсыз деп таниды. Мұндай өнім берушілер тендерлік өтінімдерді екі жыл бойы ала алмайды. Бизнес үшін бұл үзіліс толық күйреу болуы мүмкін.

Кәсіпкерлер тізілімде болуы мүмкін, егер:

• дұрыс емес деректер ұсынған (біліктілігі, тәжірибесі, төлем қабілеттілігі туралы);
• тендерде жеңіске жетіп, бірақ тапсырыс берушімен шарт жасаспаған;
• тапсырыс берушінің алдындағы өз міндеттемелерін орындамаған немесе оларды сапасыз орындаған жағдайларда тоқтатылады.

Тізілімге түсудің «Алдын алу» өте қарапайым. Біріншіден, тендер талаптарын мұқият зерттеу қажет. Егер сіз тендерге өтінім берсеңіз, онда автоматты түрде барлық шарттарды қабылдайсыз. Екіншіден, өз мүмкіндіктеріңізге объективті баға беру қажет. Жауапсыз көзқарастың салдарына нақты мысалға келтірейік.

Айталық, сіз HP ноутбуктерін сатасыз және тапсырыс беруші оған Dell ноутбуктерін сатуды сұраған өтінімді табасыз. Мәлімделген Dell ноутбуктері мен HP ноутбуктерінің барлық техникалық параметрлері сәйкес келеді. Бірақ өндірушілер әртүрлі. Сіз мұны ескермейсіз және өтінім бересіз. Айталық, сіз бұл тендерді Қазақстандағы мемлекеттік сатып алулар порталында ұтып аласыз, бірақ одан әрі не істеу керек, тапсырыс берушіге Dell ноутбуктері қажет ғой – және бұл ерекшеліктерінде жазылған. Оқиғаның дамуының екі сценарийі болуы мүмкін:

• 1-нұсқа: бағаны одан әрі арзандатып, техниканы өзіңе зиян келтіре отырып сату.
• 2-нұсқа: жеткізуден бас тарту және тізілімге ену.

Екі сценарий де бизнес үшін зиянды.

Осылайша, іс жүзінде тендер оңай емес, бірақ қиындықтардан қорқып, қатысудан бас тартудың қажеті жоқ. Тендерлiк сату тұрақты сатып алушыларды табуға, оң бедел қалыптастыруға, болашақта неғұрлым күрделi мiндеттердi шешу кезiнде қажеттi тәжiрибе жинақтауға мүмкiндiк бередi. Бұл сіздің ісіңіздің дамуына тамаша жағдай жасайды. Тендерлерді тиімді пайдалану және сәтсіздікке ұшырамау үшін барлық жағдайды мұқият зерттеп, егжей-тегжейіне мән беру керек.