2024 жылдан бастап Қазақстанда жалпыға бірдей декларациялау жүргізіледі: бұл не және кімге қатысты?

Жаңа 2024 жыл ҚР-дағы бизнес иелеріне кезекті өзгерістер әкелді: мысалы, 1 қаңтардан бастап ЖК мен заңды тұлғалар кірістерін жалпыға бірдей декларациялаудан өтуі тиіс. Бұл, қызмет саласына қарамастан, кәсіпкерлерге қолданылатын бизнес активтерінің өзіндік санағы. Мысалы, кондитерлер мен шағын дүкен иелері де, ірі кәсіпорындардың басшылары да 250-нысан бойынша декларация тапсыруы тиіс.

250-ші және 270-нысандар бойынша декларациялар: бұл не және айырмашылығы неде?

2025 жылы ЖК және Қазақстандағы басқа да кәсіпкерлер 250-нысан бойынша активтер мен міндеттемелер туралы декларация тапсырады, ол кіріс декларациясы деп те аталады. Бұл – Қазақстандағы және одан тыс жерлердегі бизнестің барлық активтерін (2024 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша шоттардағы мүлік пен ақша), сондай-ақ міндеттемелерді көрсететін құжат. Бұл декларация ЖК туралы деректерді декларациялау жүйесіне енгізгенде бір рет қана толтырылуы керек.

Бұдан әрі ҚР бизнесмендері жыл сайын 270-нысан бойынша декларация толтыра бастайды. Бұл құжат бизнестің бір жылда тапқан табысы туралы мәліметтерді тіркейді.

Салық есептілігінің 250-ші және 270-нысандары ҚР-дағы кәсіпкерліктің даму динамикасын қадағалау үшін қажет.

2025 жылы ҚР-да 250-нысан бойынша жалпыға ортақ декларацияны кім тапсыруы тиіс?

Қазақстанда 2024 жылы 250-нысан бойынша жалпыға бірдей салық декларациясын ЖК, ЖШС, АҚ және басқа да меншік нысандарының басшылары тапсыруы қажет. Бизнес жұмысы тоқтатылса да  кәсіпкер нысанды толтыруы тиіс, себебі оның бизнесі тіркелген болып саналады. Ал егер ЖШС немесе ЖК 2024 жылдың соңына дейін жабылса, онда бизнесмендер жаппай декларациялауға қатыспайды.

Бірнеше маңызды жайт бар:

1. 2025 жылдан бастап жалпыға бірдей декларациялауға жеке тұлғалар да қосылады, сондықтан 2023 жылы бизнесіңізді жауып үлгерсеңіз де, 2025 жылы жеке тұлға ретінде кіріс декларациясын тапсыруға тура келеді.

2. 2024 жылы ЖК немесе ЖШС ашатын кәсіпкерлерге 2024 жылы 250-нысанды толтырудың қажеті жоқ.

3. Бизнес басшыларынан басқа, олардың жұбайлары да (жұбайы немесе зайыбы – ҚР бейрезиденті болса да) декларация тапсыруы тиіс. Егер ерлі-зайыптылар 2024 жылдың қаңтарында ажырасуды рәсімдесе, олардың екеуі де бір нысанды толтыруы керек, себебі есепті кезеңде (яғни 2023 жылы) ерлі-зайыптылар некеде тұрған.

ЖК және ЖШС үшін 250-нысан бойынша декларация тапсыру кезінде не көрсетілуі тиіс?

2025 жылы ҚР-да 250-нысан бойынша активтер туралы декларацияда бизнесмен елден тыс жерде иеленетін барлық мүлікті (жылжымалы да, жылжымайтын да) көрсетуі қажет. Бұл мыналар болуы мүмкін:

• Жер.
• Жылжымайтын мүлік.Автомобиль немесе арнайы техника, ұшақ, теңіз кемесі.
• Бағалы қағаздар.
• Шетелдік банктердегі шоттарда сақталатын және жиынтығында 1000 АЕК-тен астам соманы құрайтын ақша. Басқа мемлекетте ашылған компанияның жарғылық капиталындағы үлесі.

Осылайша, Қазақстанда тіркелген жылжымайтын мүлік пен жылжымалы мүлік бірыңғай декларацияда көрсетілмейді. Бұл деректер уәкілетті органдарда бар - оларды қайталаудың қажеті жоқ. Бұл қазақстандық банктердегі шоттардағы қаражатқа да қатысты.

Алайда, ҚР-да тіркелген, бірақ декларацияда көрсетілуі тиіс мүлік бар. Бұл:

• Бағалы қағаздар, ТҚҚ және сандық активтер.
• Авторлық құқық немесе зияткерлік меншік объектілері.
• Тұрғын үйдегі үлестер (үлестік қатысу шарты бар).
• Инвестициялық алтын.
• 10 000 АЕК-тен аспайтын сомадағы қолма-қол ақша. Егер кәсіпкердің қолма-қол ақшасы осы лимиттен көп болса, онда декларацияға 10 000 АЕК сомасы жазылады. Қалған ақша нысанда белгіленбейді, бірақ кәсіпкер бұл қолма-қол ақшаны банктегі шоттарына орналастырғаны дұрыс. Берешек (кәсіпкер алдындағы үшінші тараптың да, кәсіпкердің де басқа адамдар алдындағы). Құжатта 2023 жылғы 31 желтоқсанға дейін нотариалды куәландырылған шарт болған жағдайда ғана берешек көрсетіледі. Ерекшелік - кәсіпкердің банк немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар алдындағы борышы): бұл ақпарат бақылаушы органдарға қолжетімді.
• Сенімгерлік басқару мақсатында кәсіпкерге берілген мүлік.

Өзге мүлікті (басқа елдегі мүлікті қоса алғанда), егер оның құны 1000 АЕК-тен асатын болса (бағалауы бар), декларацияда қалауы бойынша көрсетуге болады.

Есептілікті қалай беру керек 

Нысанды екі жолмен ұсынуға болады - онлайн және жеке. Олардың әрқайсысын қарастырайық

Қазақстанда eGov арқылы 250-нысан бойынша декларацияны қалай тапсыру керек.

Ақпарат берудің ең оңай және ыңғайлы жолы - Egov.kz. электрондық үкімет порталы арқылы  қажетті бөлімге өтіп, мәліметтерді толтырыңыз және құжатқа SMS-пароль немесе ЭЦҚ арқылы қол қойыңыз.

Айтпақшы, eGov - декларация толтыруға болатын жалғыз алаң емес. Сондай-ақ, e-Salyq Azamat мобильді қосымшасымен жұмыс істеуге немесе Салық төлеуші кабинетін пайдалануға болады.

Кейіннен eGov және өзге де платформалар арқылы 270-нысан бойынша декларация беруге болады.

Айтпақшы, бұл ресурстардан құжатпен танысу үшін ҚР-дағы 250-нысан бойынша декларацияны тегін көшіріп алуға болады.

Қазақстандағы ЖК мен ЖШС басшылары үшін 250- нысан бойынша декларацияны қалай тапсыру керек.

Егер сіз осы нұсқаны таңдасаңыз, тіркелген жеріңіз бойынша ХҚКО-ға хабарласып, құжатты қағаз түрінде толтыру қажет. Бұл тәсілдің артықшылығы - сіз кез келген сұрақтармен консультантқа жолыға аласыз. Мамандар ҚР-дағы 250-нысан бойынша салық декларациясын толтыру үлгісін ұсынады және қажет болған жағдайда көмек көрсетеді. Алайда сізге мемлекеттік органға баруға уақыт жұмсауға тура келеді.

Айтпақшы, жалпыға бірдей декларациялау бойынша барлық мәселемен Мемлекеттік кірістер комитеті іске қосқан чат-ботта танысуға болады.

250-нысан бойынша декларацияны қай күнге дейін тапсыру керек 

Тағы бір маңызды мәселе 2025 жылы 250-нысан бойынша декларацияны тапсыру мерзімдеріне қатысты. Сонымен, сіз құжаттарды 1 қаңтардан бастап тапсыра аласыз. Құжаттарды тапсырудың соңғы мерзімі - 2025 жылдың 15 қыркүйегіне дейін.

Ал егер ҚР-дағы кәсіпкер 250-нысан бойынша декларацияны толтырып, оны тапсырып үлгерсе, бірақ одан қате тапса немесе маңызды мәліметтерді көрсетуді ұмытып кетсе ше? Бұл жағдайда Қазақстанда қосымша декларация тапсыруға болады. Ал кемшіліктерді түзету үшін кәсіпкерлердің 3 жыл уақыты бар.

ФНО 250 бойынша декларацияны ұсынбағаны үшін қандай жауапкершілік көзделген

ЖК және заңды тұлғалардың басшылары үшін ҚР-да 250-нысан бойынша декларация тапсырмағаны үшін де, есептілікте қате деректерді көрсеткені үшін де айыппұл санкциялары көзделген. Құқық бұзушыларды не күтіп тұр?

Егер бұзушылық бірінші рет жасалса, кәсіпкер ескерту алады. Басқа жағдайларда айыппұл салынады:

• Егер бұзушылық екінші рет анықталса, онда кәсіпкерге айыппұл салынады. Егер сіз нысанды тапсырмаған болсаңыз, 15 АЕК төлеуге тура келеді, ал егер сіз онда дұрыс емес немесе толық емес ақпаратты көрсетсеңіз, 3 АЕК төлеуге тура келеді.
• Егер кәсіпкер мүлікті жасырса, онда айыппұл бірнеше есеге артады. Бірінші рет жасырғанда салық сомасының 200%-на, ал екінші рет 300%-на тең болады. Әрине, бұған қоса, сіз салықтың өзін төлеуіңіз керек.
• Елден тыс жерде мүлік пен ақшаны жасырған жағдайда айыппұл 100 АЕК-ке жетеді. Егер кәсіпкер бір жыл ішінде бұзушылықты түзетпесе, онда оған тағы 200 АЕК айыппұл төлеуге тура келеді.

ҚР салық органы елден тыс жерлердегі мүлік пен қаражат туралы білмейді деп ойлауға болмайды. 2014 жылдан бастап Қазақстан Салық істері бойынша өзара әкімшілік көмек туралы Страсбург Конвенциясының қатысушысы болып табылады. Басқаша айтқанда, конвенцияға қатысушы елдер, оның ішінде кәсіпкерлердің шоттары мен мүлкі туралы ақпарат алмасады. Сондықтан қалай болғанда да деректерді жасыра алмайсыз.

Егер кәсіпкер бұзушылықтарды адал жолмен және өз бетінше түзетсе, онда оған айыппұл жүйесі қолданылмайды.

Әрине, Қазақстанда жалпыға бірдей декларациялау және 250-нысан бойынша салық декларацияларын толтыру  – жаңа құбылыс. Кәсіпкерлерде сұрақтар туындайтыны анық. Мұндай сұрақтарға тіркеу орны бойынша мамандандырылған порталдардан және салық органдарынан оңай  жауап табуға болады. Сонымен қатар, онлайн режимінде рәсімдеу кезінде процедура қарапайым әрі уақытты қажет етпейді. Сондықтан ештеңені жасыруға тырыспайтын және адал бизнес жүргізетін кәсіпкерлер үшін ешқандай проблема жоқ.