2025 жылы Қазақстандағы жұмыссыздық бойынша жәрдемақы: ол не және оны қалай ресімдеп, алуға болады

Адам жұмыс істеген кезде, азық-түлік сатып алу, тұрғын үй ақысын және басқа қажеттіліктерін төлеу үшін жалақы алады. Ал адам жұмыстан босатылса, қажеттіліктерін қалай өтей алады? Жұмыссыз қалған жағдайда, Қазақстанда әлеуметтік төлемдер қарастырылған және ол Әлеуметтік кодекспен реттеледі. Бұл төлемдер ай сайынғы аударымдардың негізінде құрылатын қордан төленеді.

Аударымдарды жұмыс беруші жасайды, ал жеке кәсіпкерлер өздері төлейді.

Төлемдерді алуға кім үміттене алады

Жұмыссыздық жәрдемақысын ел азаматтары, қандастар және басқа мемлекет азаматтары ала алады. Алайда мына шарттардың орындалуы маңызды:

1. 1. Өтініш беруші ресми жұмыс істеуі керек.
2. 2. Аударымдар кемінде 6 ай бойы төленуі тиіс.
3. 3. Өтініш беруші ресми түрде жұмыссыз мәртебесін алған болуы керек.

Қазақстанда жұмыссыз мәртебесі не береді? Ең бастысы тек осы жағдайда өтініш беруші мемлекеттен төлем ала алатынын білген маңызды.

Мұндай мемлекеттік қолдау алмайтын адамдардың санаттары да бар екенін ескеріңіз, олар: студенттер, сотталғандар, оқушылар және зейнеткерлер.

2025 жылы ҚР-да жұмыссыздық жәрдемақысына өтінімді қалай беруге болады

Бірінші қадам – жұмыссыздық мәртебесін алу. Жұмыссыз ретінде қалай тіркелуге болады? Барлық процедураны онлайн орындауға болады, екі жолы бар:

1. 1. Enbek.kz сайтында өтініш беріңіз, бұл – Электронды еңбек биржасы.
2. 2. Egov.kz порталы арқылы өтінім беріңіз.

Онлайн өтінім беру үшін сізге электронды қолтаңба қажет екенін ескеріңіз: онсыз сіз өтінімге қол қоя алмайсыз.

Егер сіз бетпе-бет сөйлескенді ұнатсаңыз, тұрғылықты жеріңіз бойынша жұмыспен қамту орталығына хабарласуыңызға болады.

Өтінімдермен жұмыс істейтін мамандар өтініш берушінің құжаттары мен жеке деректерін бір күн тексереді. Бәрі дұрыс болса, сіз «Еңбек нарығы» жүйесінде өтініш беруші ретінде тіркелесіз. Жүйе сізге бос жұмыс орындарын ұсынады – сіз өзіңізге қажетті жұмысты таңдай аласыз. Бұл кез келген жұмыс емес: ол бірқатар критерийге сәйкес болуы тиіс (жұмыс тәжірибесі мен біліктілігі, өтініш берушінің денсаулық ерекшеліктері, жұмыс орнына көлікпен қатынау мүмкіндігі де ескеріледі). Егер бос орындардың ешқайсысы сәйкес келмесе, адам ресми жұмыссыз мәртебесіне ие болады. Осы сәттен бастап жұмыссыз қалғаны үшін әлеуметтік жәрдемақы алуға болады.

Мұның бірнеше жолы бар. Ең оңай жолы – белсенді қызметті пайдалану. Жұмыссыз ретінде тіркелгеннен кейін, өтініш берушіге Еңбек министрлігі жіберген SMS-сұраныс келеді. Жауап ретінде растау коды жіберіледі.

Басқа жолдары да бар:

1. 1. Жергілікті мансап орталығына жеке хабарласу.
2. 2. Халыққа қызмет көрсету орталығына бару.
3. 3. Egov.kz немесе Enbek.kz биржасында өтінім жасау.

Қазақстандағы еңбек биржасында қанша төлейді?

Жұмыссыздық бойынша жәрдемақы мөлшері арнайы формуламен анықталады. Өтініш берушінің орташа айлық табысын (соңғы 2 жылдағы) ауыстыру коэффициентіне (0,45-ке тең) және еңбек өтілі коэффициентіне көбейту қажет. Еңбек өтілі коэффициенті ресми жұмыстағы еңбек өтілімен анықталады, көрсеткішті арнайы кестеден қарауға болады. Мысалы, 5 жылдан астам жұмыс өтілі болса, 1 коэффиценті тағайындалады. Егер адам ресми түрде 5 жылдан астам жұмыс істеген болса, онда әрбір келесі жылға 1 коэффициентіне 0,02 қосылады. Осылай максималды мәнге жеткенше қосыла береді. Ол 1,3-ке тең.

Жұмыссыз қалғаны үшін төлем қанша болатынын нақты мысалмен қарастырайық. Азамат ресми түрде 25 жыл жұмыс істеді делік. Оған 1,3 жұмыс өтілі коэффициенті тағайындалады. Соңғы 2 жылдағы орташа жалақысы 500 мың теңге болды. Ауыстыру коэффициенті – 0,45. Осы көрсеткіштерді көбейткенде, 292,5 мың теңге болады. Жұмыссыз қалған азаматтың алатыны осы.
Тағы бір өзекті мәселе – жұмыссыздық бойынша жәрдемақы қашан төленеді. Нақты төлем күні жоқ. Жәрдемақы азамат жұмыссыз қалған күннен бастап есептеледі. Банк шотына ақша аудару үшін бірнеше күн қажет (әдетте бес күннен аспайды).

Қазақстанда жұмыссыздық бойынша жәрдемақы қанша уақыт төленеді?

Жоғарыда атап өтілгендей, Қазақстанда жұмыссыздық төлемі адам жұмыссыз мәртебесін алған күннен бастап есептеледі. Өтініш берушінің жәрдемақы алатын мерзімі еңбек өтіліне байланысты белгіленеді. Төлемнің максималды мерзімі – 6 ай.

Сіз алты ай ішінде жұмыс таба алмадыңыз делік. Бұл жағдайда азамат бір айдан кейін қайта өтініш бере алады. Бірақ мұнда төлемдер аз болады. Жәрдемақы төлеудің әрбір айына еңбек өтілі бір жылға қысқарады. Мәселен, азамат 6 айдың төлемін алды, яғни қайта өтініш берсе, оның 6 жылы еңбек өтілінен алынады.
Заңнамалық деңгейде қайталанатын өтініштер санына шектеу қойылмаған. Алайда іс жүзінде егер азамат 2 жыл бойы жұмыссыздық бойынша жәрдемақымен өмір сүрсе, оның өтініші қабылданбайды. Мұны түсіндіру оңай: 2 жыл ішінде Әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдар болған жоқ, яғни төлем жасайтын басқа ақша жоқ.

Неліктен төлемдер тоқтатылуы мүмкін

Төлемдерді тоқтатудың бір ғана себебі болуы мүмкін – жұмыссыз мәртебесін жоғалту. Оның бірнеше жолы болуы мүмкін. Ең көп таралғандары:

1. Адам жұмыс тауып, ресми түрде жұмысқа орналасты.
2. Өтініш беруші мансап орталығының бос орындарынан үш рет бас тартты. Бұл ретте бос орындар оған (біліктілігі, тәжірибесі, жасы бойынша) объективті түрде сәйкес келеді.
3. Ережелер бұзылды. Мысалы, өтініш беруші мансап орталығының қызметкерлеріне тіркелмеген және жұмыс берушілердің өтініштеріне жауап бермеген.

Адам жұмыссыз қалған қиын кезеңде жұмыссыздық бойынша жәрдемақы айтарлықтай көмек болады. Дегенмен төлемдерді алты айдан артық (жалпы алғанда 2 жылдан артық) алуға болмайтынын есте ұстаған жөн және мансап орталығымен бірлесіп іс-әрекет етудің барлық ережесін сақтау маңызды.