Картаға немесе шотқа ақша аударған кезде, әдетте IBAN нөмірі қажет болады. Бұл нөмірді Ибан, Айбан, Ай-би-эй-эн, IBAN Number деп те атайды, ол — ISO 13616 стандартына сәйкес келетін банктегі халықаралық шот нөмірі (бұл банкаралық есеп айырысуды стандарттау мақсатында жасалған).
Желіде “саяхат – төлеген ақшаңызға сізді байытатын жалғыз нәрсе” және “саяхат тегін болса, мені бұдан былай көрмес едіңіздер” деген сияқты авторсыз дәйексөздер жетіп артады. Олардың бір ортақ “кемшілігі” бар: әлемде саяхаттау үшін ақша керек. Кейде тіпті қомақты қаражат қажет. Алайда әлемді туроператорлардың айтқан сомасынан әлдеқайда арзан бағада аралауға да болады.
Үнемді саяхаттап, ыңғайлылық пен әсерден құры қалмауға бола ма?
Егер сіз қолданыста болған автокөлік сатып алсаңыз, оның «таза» болғаны, яғни оған ауыртпалық салынбауы маңызды. Автокөлікке ауыртпалық салу деген не? Бұл термин көлік иесі оны толықтай басқара алмайтын жағдайды білдіреді. Мысалы, көлікті сату немесе сыйға тарту мүмкін болмайды. Кредит алған кезде автокөлік кепілге беріліп, қамтамасыз ету құралы ретінде пайдаланылған болса, бұл ауыртпалық болып саналады. Сондай-ақ автокөлік ұрланған (іздеуде жүрген) немесе қарызға байланысты оған тыйым салынған болса, бұл да ауыртпалық болып есептеледі.
Сіз қолданыста болған автокөлікті сатып алдыңыз делік. Бірақ сатып алу қуанышы сізді алда тұрған бірқатар процедура туралы ұмыттырмауы тиіс: жай ғана мініп кетуге болмайды. Сол процедуралардың бірі – қайта ресімдеу. Қайта ресімдеу процесі көлік құралын (КҚ) жаңа иесіне ресми түрде «бекіту» үшін қажет. Басқаша айтқанда, осыдан кейін автокөлікпен болып жатқан барлық жағдай бұрынғы иесіне емес, жаңасына қатысты болады.
ҚР Әлеуметтік кодексінің 207-бабы 1-тармағына сәйкес, ерлер 63 жасқа, ал әйелдер 61 жасқа толғанда зейнетке шығады. Зейнеткерлердің көбі әрі қарай жұмыс істемейді: оларға зейнетақы төлемі төленуге тиіс. Бұрын төлемақыны зейнеткерлік жасқа жеткенде ғана алуға болатын. Бірақ 2023 жылы БЖЗҚ-дан – зейнетақы қорынан зейнетақы жинағын мерзімінен бұрын алу қарастырылған заң қабылданды. Алайда мұның өзіндік ерекшеліктері бар. Біріншіден, МЗЖ – міндетті зейнетақы жарналары аударымдарының есебінен алынған қаражатты ғана алуға болады. Екіншіден, оны нақты мақсаттарға жұмсау жоспарланған жағдайда алуға болады.
ҚР-дағы тауар өткізетін және қызмет көрсететін компаниялардың көпшілігі әдеттегі салықтан басқа, қосылған құн салығын (ҚҚС) да төлеуі керек. Ол тауар сатып алынған баға мен оны сатқан баға арасындағы айырма түріндегі сомада есептеледі. Өндірушінің немесе сатушының шығысын өтеу үшін тауар/қызмет құнына салық кіреді. 2025 жылы ҚР-да ҚҚС-ны төлеген кезде алынған ақша мемлекеттік бюджетке жіберіліп, маңызды қажеттіліктерге жұмсалады.
Тауар (тұрмыстық техника мен электроникадан бастап киім мен аяқкиімге дейін) сатып алған кезде, әртүрлі төлем әдістері, соның ішінде бөліп төлеу мен кредит ұсынылады. Екі әдістің мәні қарапайым: сіз қажетті соманы банктен қарызға аласыз да, белгілі бір мерзім аралығында оны бөлшектеп төлейсіз. Олай болса, кредит пен бөліп төлеудің айырмашылығы неде?
Қызметкерге еңбегі үшін жалақы есептеледі. Алайда алдымен одан салықты шегеру (оның ішінде міндетті зейнетақы жарналарын, медициналық сақтандыруға аударымдарды төлеу) қажет. Қалған соманы маман «қолына» алады. Оны ыңғайлы онлайн-сервис – жалақы калькуляторы арқылы есептеуге болады.
Кофе бизнесі – Қазақстанда ең кең тараған кәсіп түрлерінің бірі, себебі бұл өз ісіңізді бастауға жақсы мүмкіндік. Дегенмен бұл салада бәсекелестік жоғары, бірақ егер сізде бизнес-жоспар, сапалы өнім және кофеге деген зор сүйіспеншілік болса, сіз жақсы табыс таба аласыз. Алайда қоғамдық тамақтану саласына қатысты кез келген қызмет оңай болмайды: клиенттер қызмет көрсету сапасы жақсы болған жағдайда ғана болады. Сондай-ақ пайда табу бойынша тым жоғары мақсат қоймаңыз: кофехананың табыстылығы 30-35% болса, бұл – тамаша көрсеткіш.
Адамдар қосымша табыс табу үшін инвестиция салады. Бірақ қандай сомаға сене алатыныңызды, қай кезеңге инвестиция салу жақсы екенін және сізге қандай бастапқы капитал қажет болатынын білу маңызды. Инвестициялардың кірістілігін болжау, оңтайлы мерзім мен капиталды есептеу үшін онлайн инвестициялық калькулятор қолданылады.
Жұмыскер жыл сайын ақы төленетін еңбек демалысына шығуға құқылы. Демалыс жұмыскердің күш жинауына, кәсіби күйзеліске түсуіне жол бермеу үшін қажет. Егер маман жұмысын жалғастырғысы келсе, ешқандай проблема туындамайды.
2024 жылғы 1 шілдедегі деректер бойынша Қазақстанда 532 980 заңды тұлға және 1 753 485 жеке кәсіпкер тіркелген. 2,2 миллионнан астам адам өзін-өзі жұмыспен қамтығандар ретінде жұмыс істейді. Әрбір сегментте бизнес өкілдерінің саны тұрақты түрде өсіп келеді. Бұл елде жасалған қолайлы жағдайларға негізделген: жеңіл салық режимі, визаны ресімдемей-ақ ресми жұмыс істеу мүмкіндігі, көптеген бизнес-процедураларды жеңілдететін белсенді түрде дамып келе жатқан цифрландыру.
Бастамашыл адамдарды бизнесін тіркеуден не тежейді? Көптеген адамдар өз ісімді ашқым келеді, бірақ қандай іспен айналысатынымды білмеймін деген сияқты проблемамен бетпе-бет келеді. Қазір Қазақстанда қандай бизнес өзекті? 2025 жылдың бизнес-идеяларын зерделейік.
За 11 месяцев 2024 года в Казахстан было ввезено из-за границы около 110 тысяч автомобилей. Чаще всего казахстанцы привозят машины из Узбекистана, Грузии, Китая и Кореи. Чтобы пользоваться авто на территории РК и получить казахстанские номера, транспортное средство должно пройти процедуру растаможки.
Адам жұмыс істеген кезде, азық-түлік сатып алу, тұрғын үй ақысын және басқа қажеттіліктерін төлеу үшін жалақы алады. Ал адам жұмыстан босатылса, қажеттіліктерін қалай өтей алады? Жұмыссыз қалған жағдайда, Қазақстанда әлеуметтік төлемдер қарастырылған және ол Әлеуметтік кодекспен реттеледі. Бұл төлемдер ай сайынғы аударымдардың негізінде құрылатын қордан төленеді.
Кредит алуға келген клиентке Банк кредит беруден бас тартуы мүмкін. Кредит неге мақұлданбайды? Негізгі себептерінің бірі – нашар кредит тарихы (КТ). Бұл термин кредит алушы бұрынғы кредиттік міндеттемелерін қалай орындағаны: қанша және қандай сомаға қарыз алғаны, ай сайынғы төлемін уақытылы төлегені, берешегінің болғаны не болмағаны туралы барлық мәліметті қамтиды. Осы ақпараттың негізінде банк клиенттің сенімділігі туралы және оған қарызға қаражат беріп, оның қайтарылуына сенімді болуы туралы шешім қабылдайды.
Жүктіліктің 30-аптасы (егер көпұрықтық жүктілік болса, 28-аптасы) басталғанда әйел адам декретке шығады. Қаржылық қолдау мақсатында оған біржолғы мемлекеттік жәрдемақы, сондай-ақ кірісінен айырылуына байланысты әлеуметтік төлемақы және бір жарым жыл бойы төленетін бала күтіміне байланысты жәрдемақы сияқты төлемақылар төленуге тиіс. Бірақ егер әйел ЖК ретінде жұмыс істесе, жәрдемақы сақтала ма? Қазақстанда жүкті ЖК-әйелдерге қандай төлемақы төленуге тиіс? Бала туғаны үшін қанша ақша беріледі?
Пассив кіріс алу туралы ойланатын адамдарда ең аз салыммен инвестиция салудан қалай ақша табуға болады деген сұрақ туындайды. Бағалы қағаздарға инвестиция салу үшін бұл салада білім болуы қажет, сондықтан мұндай инвестиция бәріне бірдей емес.
Автомобиль сатып алу өте жақсы эмоция сыйлайды. Мұндай нәтижеге жету үшін көлікті дұрыс таңдау керек. Машинаны бағасы мен сапасына қарай қалай таңдау керектігі туралы ЦентрКредит Банкіне берген сұхбатында автожурналист әрі бейнеблогер Олжас Оқас (@oljasoqas) айтып берді.
Инвестиция пассив табыс табудың ең кең таралған құралдарының бірі ретінде қарастырылады. Алайда инвестиция салу жөніндегі пікірлер әртүрлі. Біреулер тиімді мәміле жасау үшін тәжірибе мен білім қажет болғандықтан, бұл күрделі процесс деп санайды. Енді біреулер, керісінше, инвестиция салу үшін тек қолданбаны жүктеп алып, активтерді сатып алу жеткілікті дейді. Ендеше, инвестиция салу дегеніміз не екенін қарастырып, Қазақстанда инвестиция салуды қалай бастауға болатынын түсініп көрейік.
Аккредитив – Сатып алушы мен Сатушы арасындағы есеп айырысудың мүмкін болатын тәсiлдерiнiң бiрi. Іс жүзінде бұл Сатып алушының Банкі тарапынан, егер Сатушы тауарды тиеу немесе қызмет көрсету фактісін құжатпен растаса, Сатушыға Сатып алушының есебінен келісілген валютамен белгілі бір соманы төлеу міндеттемесі.
Демалыстың қай түрін таңдасаңыз да (жағажайда, белсенді демалыс, экскурсия, шопинг), Қазақстан азаматтарына 2024 жылы виза қажет емес елді таңдай аласыз. Ондай елдер өте көп: қазақстандықтар визасыз 43 елге бара алады, және 47 мемлекетке виза қажет, бірақ оны әуежайда тез арада ресімдеп алуға болады.
Қазақстандықтарға виза 2025 жылы қажет емес жиі баратын елдердің тізімімен танысайық.
TikTok, Facebook, Instagram, Telegram – әлеуметтік желілерді адамдар араласу, фото мен бейне көру құралы ретінде қабылдайды. Алайда бұл бизнесті интернетте дамыту құралы: әлеуметтік желілерде төлемге қабілетті аудитория шоғырланады, брендті дамытуға, клиенттік базаны арттыруға және сатылымды көбейтуге мүмкіндік беретін жарнама алгоритмдер жұмыс істейді.
Бизнесті интернетің қай жерінде жарнамалауға болады? Оны тиімді жасаудың жолы қандай?
Бала дүниеге келген кезде ҚР-дағы әйелдерге декреттік төлем (бұл жүктілікке дейін жұмыс істеген әйелдер үшін де, еңбек қызметін жүзеге асырмаған әйелдер үшін де берілетін жәрдемақы) тағайындалады. Мемлекеттік жәрдемақы есептеледі, ал жұмыс істейтін әйелдер бұған қоса табысын жоғалтуға байланысты әлеуметтік төлемді ала алады. Сондай-ақ аналарға бала бір жарым жасқа толғанға дейін есептелетін ай сайынғы жәрдемақы тағайындалады.
Әр автокөлікке нақты бір мемлекеттік тіркеу нөмірі белгісі (МТНБ) бекітіледі. Бұл көлік құралын сәйкестендіру үшін қажет. Мысалы, жол-көлік оқиғасы болса, кінәлі автокөлік дәл осы нөмір арқылы анықталады.
Жеңілдікті мемлекеттік тұрғын үй бағдарламалары, тұрғын үй кезегіне тұру, ипотека, субсидиялау немесе сот даулары — мұндай жағдайларда Қазақстанда мемлекеттік тізілімнен жылжымайтын мүліктің бар-жоғы туралы анықтама талап етіледі. Бұл анықтама 6-нысан бойынша ресімделеді. Құжатта нақты бір тұлғаның атына тіркелген жылжымайтын мүліктің бар-жоғы ресми түрде расталады.
Бүгінде жылжымайтын мүліктің бар-жоғы туралы анықтама алу үшін жауапты органға бару міндетті емес, қызмет онлайн көрсетіледі. Оның үстіне құжатты бірнеше тәсілмен сұратуға болады. Енді солардың ең ыңғайлы нұсқаларын қарастырайық.
Бағалы металдарды сатып алу — инвестициялаудың ескі тәсілдерінің бірі. Бүгінгі күні алтын құймаларды сатып алу үшін Банкке барудың қажеті жоқ — Қазақстандағы барлық операцияны банкте ашылатын иесіздендірілген металл шоты (ИМС) арқылы жүргізуге болады.
Қазіргі таңда кофе ішу мәдениеті жастар арасында кеңінен дамып келеді, алайда үлкен жастағы адамдар да бұл сергітетін сусынды ұнатады. Сондықтан кофе бизнесі еліміздегі ең әлеуетті бағыттардың бірі болып отыр. Дегенмен бұл саланың өзіндік ерекшеліктері де бар. Қазіргі өмір қарқыны жылдам: адамдардың бос уақыты аз, сәнді кофеханаларға барып отыруға бәрінің бірдей уақыты бола бермейді. Осы себепті өзіне-өзі қызмет көрсету форматындағы кофеханалар алдыңғы қатарға шығады.
Өзіне-өзі қызмет көрсету шағын кофеханасы дегеніміз не?
Мұндай бизнес кофе автоматтарын пайдалануға негізделген. Олар эспрессо мен американо сияқты дәстүрлі сусындардан бастап, латте, капучино, раф сияқты сусындарға дейін кең таңдауды ұсынады. Тұтынушы өз сусынын таңдап, картамен төлем жасап, бір минут ішінде дайын кофесін алады.
2024 жылы Қазақстанға Қытайдан 655 мыңнан астам турист келді. Ал 2025 жыл ҚР-да Қытай туризмінің жылы деп жарияланды. Екі ел арасындағы туризм саласындағы ынтымақтастық мемлекетаралық мәдени және экономикалық байланысты нығайтып, бизнестің тиімді дамуына жол ашады.
WeChat Pay қалай жұмыс істейді? Бұл сервис сатып алушылар мен сатушыларға қандай артықшылықтар береді? Қазақстанда тауар мен қызмет ақысын бұл сервис арқылы қалай төлеуге болады?
Егер сіздің тұрғын үйді бірден сатып алып, толық соманы төлеуге мүмкіндігіңіз болмаса, ипотекалық кредит беру бағдарламасын қарастыруға болады. Бұл бағдарлама жылжымайтын мүлікті кредитке сатып алып, оны ұзақ уақыт ішінде бөліп төлеуге мүмкіндік береді.
Кредит ресімдеу ай сайынғы төлемдерді — яғни қарызды бөліп өтеуді қарастырады. Бұл төлемдердің сомасы екі бөліктен тұрады: негізгі борыш (яғни клиент банктен нақты қарызға алған ақша) және пайыз (қарыз қаражатын пайдаланғаны үшін есептеледі). Негізгі борыш пен пайыздың арақатынасы әртүрлі болуы мүмкін. Осыған байланысты төлемдер дифференциалдық және аннуитеттік болып екіге бөлінеді.